Zoeken naar een landbouw die beter past in het waardevol landschap

Na 25 jaar nog lang niet klaar

Door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK - Op vrijdag 27 september is het 25 jaar geleden dat de stichting Waardevol Cultuurlandschap (WCL) Winterswijk werd opgericht. Daar wordt uitgebreid bij stil gestaan met een symposium over landbouw in een kleinschalig landschap. Op zaterdag 28 september kunnen bezoekers en bewoners van het gebied op vele plekken kennis maken met allerlei facetten van het werk van WCL. "Het jubileum is een mooie gelegenheid om dit te doen", zegt wethouder Inge Klein Gunnewiek, die voorzitter is van de stichting WCL.

Enige overgebleven WCL-gebied
Tijdens het symposium zullen allerlei sprekers met een verschillende achtergrond aangeven wat er nodig is voor een landbouw in het waardevolle cultuurlandschap, die voldoende rekening houdt met natuur en landschap. Ook de landbouwgronden zelf kunnen meer natuurwaardenbevatten. Tegenwoordig wordt daarvoor de term "natuurinclusieve landbouw" gebruikt. De vraag daarbij is of meer aan natuur doen op een landbouwbedrijf een kans of een handicap is. "Het onderwerp is heel actueel", zegt Klein Gunnewiek. "Er lag ook nog het verzoek van de gemeenteraad om WCL te vragen om hieraan aandacht te besteden. Dit is een mooie manier om het te doen." Van de elf gebieden die ruim 25 jaar geleden door de rijksoverheid zijn aangewezen als waardevol cultuurlandschap wordt alleen in Winterswijk nog.de term WCL gebruikt. De andere gebieden zijn nationale landschappen of parken geworden. Het werkgebied van de stichting WCL is in de 25 jaar wel kleiner geworden. Het begon met de gemeente Winterswijk en dat is ook nu weer het werkgebied. In de jaren negentig behoorden delen van de gemeente Aalten en Oost-Gelre erbij. Dat gebied kwam ongeveer overeen met het huidige Nationaal Landschap Winterswijk, dat dus groter is dan het WCL-gebied.

Winterswijk-syndroom
In de 25 jaar heeft de stichting WCL flink aan de weg getimmerd. "De inwoners in ons gebied zijn enorm betrokken bij het landschap", zegt de wethouder. Binnen WCL kregen ze via de verschillende belangenorganisaties de kans om zelf de koers te bepalen en hiervoor projecten te bedenken. "Dat werd wel eens lastig gevonden door hogere overheden", zegt Arie Schoemaker, die vanuit de gemeente WCL ondersteunt en secretaris is. "Er werd zelfs gesproken over het Winterswijk-syndroom. Toch leidde de "eigenwijsheid" van de stichting WCL ook tot waardering. "Winterswijk is nog steeds een begrip", zegt wethouder Klein Gunnewiek. Dat merkte ze onlangs tijdens een overleg van de Vereniging Nederlandse gemeenten. Daardoor kreeg de stichting WCL ook een rol bij een proefproject over het gemeenschappelijke Europese landbouwbeleid. Samen met vier andere gebieden in Nederland kon drie jaar lang meer geld besteed worden aan agrarisch natuurbeheer en kon bekeken worden hoe je landbouw kunt "vergroenen". "Jammer dat het daarna stopte", zegt Schoemaker. Het is in de 25 jaar vaker voorgekomen dat er tijdelijk veel budget was voor allerlei projecten, met name in de beginperiode. Maar ook in perioden met minder budget is er altijd met enthousiasme gewerkt aan tijdelijk kleinere projecten.

Meer jongere mensen betrekken
Of de stichting WCL ook de veertig jaar haalt, durven Klein Gunnewiek en Schoemaker niet te zeggen. Over stoppen met WCL is echter nog nooit gesproken. Dankzij de jaarlijkse bijdrage van de gemeente kunnen elk jaar in ieder geval kleine projecten uitgevoerd worden. Daaronder projecten die al vanaf het begin in het programma zitten, zoals de jaarlijkse inzameling van het landbouwfolie. Ook het jaarlijks terugkerende project om zwerfafval in het buitengebied in te zamelen krijgt nog steeds veel waardering. WCL vernieuwd zich elke keer weer. "In de eerste jaren stonden natuur, landschap en land bouw centraal", zegt Schoemaker. "Daarna kwam er meer aandacht voor de landgoederen en recreatie en toerisme. In een volgende fase werd de cultuurhistorie belangrijker. In de laatste tien jaar is leefbaarheid een belangrijker thema geworden. Daardoor hebben de buurtschapsverenigingen een belangrijkere rol gekregen. Als laatste zijn de ondernemers uit het buitengebied erbij gekomen. Dat levert toch telkens weer nieuwe ideeën en projecten op." Klein Gunnewiek vindt wel dat de organisatie zich mag verjongen. "Ook in WCL wordt er veel gesproken over de kansen en mogelijkheden in het buitengebied. Het zou goed zijn wanneer daar via de verschillende belangenorganisaties, die in het WCL-bestuur zijn vertegenwoordigd, meer jongere mensen over mee praten, want het gaat over hun toekomst." In al die 25 heeft WCL altijd een breed draagvlak gehad in het buitengebied. "Bij de gemiddelde Winterswijker zullen we onbekender zijn", zegt Schoemake. "Daarom organiseren we dit keer ook een dag waarop allerlei projecten kunnen worden bezocht, waar WCL direct of indirect aan heeft bijgedragen."

Over een week zit er bij het Achterhoek Nieuws een extra bijlage over de Stichting Waardevol Cultuurlandschap. Hierin is meer te lezen over de geschiedenis en de activiteiten van WCL. Ook is het programma van het symposium met informatie over de sprekers opgenomen. Middenin de krant bevindt zich een overzicht van alle plekken die op zaterdag 28 september bezocht kunnen worden. Er kan deelgenomen worden aan rondleidingen en er zijn demonstraties en lezingen.