Unieke stadsboerderij blijkt meer dan vier eeuwen oud

WINTERSWIJK - Onlangs is een dendrochronologisch onderzoek afgerond van een van de mooiste stadsboerderijen die Winterswijk rijk is. De bewoners wilden weten wat de geschiedenis van hun boerderij is en op welke grond ze wonen. De verrassing was groot.

Welke Winterswijker kent het niet, de gezichtsbepalende stadsboerderij die goed te zien is vanaf de Scholtenbrug. De typische bouw, met de rode gevel die wat naar voren helt. Eigenaar Joep Koldeweij heeft het gemeentelijk monumentale pand samen met zijn vrouw Marietje Koldeweij in 1986 gekocht. Dol als ze samen waren op oudheden en geschiedenis, hebben ze geprobeerd het pand op Nieuwstraat 8 te restaureren met respect voor zoveel mogelijk oorspronkelijke details. In het begin hadden ze het pand opgedeeld in drie appartementen, die ze 25 jaar hebben verhuurd. Nu wonen ze er zelf al twaalf jaar met veel plezier. Al die tijd waren ze geïnteresseerd in het bouwjaar en de geschiedenis van het huis. Helaas is Marietje afgelopen juni overleden en was voor haar overlijden nog niet alle informatie bekend.

Dendrochronologisch
Enige jaren geleden kwamen Joep en Marietje in contact met Wim Wieskamp van het Monumentenadviesbureau SEM Oost-Nederland (Staalbouwengineering & Monumentenadvies). Wim werd vervolgens ingeschakeld voor een bouwkundig onderzoek. Hij heeft op zijn beurt bouwhistorisch onderzoeker Pressler uit Münster ingeschakeld voor een dendrochronologisch onderzoek. Met dit onderzoek kan een jaartal bepaald worden aan de hand van jaarringen in het hout. Met een holle boor wordt een gat geboord van spint tot in de kern van een balk of gebint. Uit deze boor komt een staafje hout van circa 6 tot 7 mm dik tevoorschijn, dat naar het laboratorium gaat voor verder onderzoek. Onder een sterk vergrootglas worden vervolgens de jaarringen gemeten. Ook kan men herkennen of het hout bijvoorbeeld uit de Achterhoek, Twente, Münsterland of Nordrhein-Westfalen afkomstig is.

Jaartallen
Uit het dendrochronologisch onderzoek blijkt dat de stadsboerderij in drie gedeelten is gebouw en herbouwd. Dit is te herleiden uit de kapconstructie. Het was een verrassing voor de familie om te horen dat het oorspronkelijke oudste gedeelte dateert uit 1579, dus maar liefst 439 jaar geleden. Aan de achterzijde, dus aan de kant van het park, is er 2,5 meter bij aan gebouwd. Dit deel dateert uit 1674.
Rond 1830 is er waarschijnlijk brand geweest. Er is circa 6,50 meter afgebrand en weer opgebouwd. Hiervan zijn nog brandsporen te zien in het materiaal dat ze indertijd hebben hergebruikt in de dakconstructie. Op de kadasterkaart van 1832 staat het huidige pand bekend als twee panden. De kapconstructie is aan de achterzijde 65 cm overhellend uitgebouwd. Dit werd gedaan zodat de gevel droog bleef en er minder onderhoud nodig was. De gevel werd later met ossenbloed rood geschilderd. Op de gevel werden raampjes geschilderd voor verfraaiing. Voor echte ramen moest men in die tijd belasting betalen. Vandaar dat er geschilderd werd. Een rond geschilderd raampje zit nog steeds in de top van de gevel. Pressler kon de familie verder melden dat het pand oorspronkelijk waarschijnlijk een korenspieker is geweest. Dat verklaart ook waarom er een extra zware balk is aangebracht. Deze is samen met het gebintwerk nog te zien in de woonkamer.

Korenspieker
Een Korenspieker is een gebouw met een zolderruimte waar graan werd gedroogd en bewaard. Het dorp Winterswijk is ooit een vijftal korenspiekers rijk geweest. Deze stonden rond het kerkhof, op de plek waar nu de Markt is, aldus J.B. Te Voortwies in 'Winterswijk onder het vergrootglas'.

Koeien
Dat het een stadsboerderij is, was ook te zien aan de stalling voor twee koeien en een stier. Dit was duidelijk te zien op de vloer waar koeien stonden, compleet met goot en voerbak. Ook was er nog een kleine ruimte voor een schaap of een geit. Deze sporen zijn helaas met de bouwwerkzaamheden verdwenen. Verder is er een fundering aangetroffen, gemaakt van veldkeien met een doorsnede van circa 10 cm.

Gracht
Twaalf jaar geleden is er door Joep Koldeweij samen met archeoloog Jan Goorhuis nog gepeild naar de structuur van de grond. Op een diepte van 2.70 tot 2.80 meter stuitten ze in het midden van de huiskamer nog op vaste grond. Daarom is aan te nemen dat op die plek de gracht of het beekdal is geweest.
Begrijpelijk is dat Joep met belangstelling uitkijkt naar de bevindingen van de gemeente. Deze heeft Archeologisch Adviesbureau Raap een opdracht gegeven voor een historisch-geografisch onderzoek naar de middeleeuwse geschiedenis van Winterswijk. De eigenaar vindt het spannend om te kijken of zijn mooie stadsboerderij daar ook nog weer een rol in speelt.