De tankslag in het Woold

Niek van Zutphen (88) was getuige

WINTERSWIJK- Het jaar 2020 staat in het teken van 75 jaar bevrijding. Op zaterdagmorgen 31 maart 1944 trokken de Britten het grotendeels door de Duitsers verlaten Winterswijk binnen zonder enige tegenstand. Eén dag eerder vond echter een drama plaats, waarbij 16 Duitsers en 9 Britten het leven lieten in de zogeheten 'tankslag van het Woold'. Niek van Zutphen (88) maakte het op 14-jarige leeftijd van dichtbij mee. Het heeft hem de waanzin van de oorlog doen inzien en is voor zijn leven getekend.

Door onze verslaggever

Het is eind maart 1944. De geallieerden rukken op; het einde van het Derde Rijk nadert. De vader van Niek van Zutphen zat al een tijdje als 'boerenknecht' ondergedoken bij een bevriende boer in 't Woold om tewerkstelling in Duitsland te ontlopen. Toen de bevrijder naderde voorzag hij strijd in Winterswijk en het leek hem veiliger om zijn vrouw en kinderen ook naar het Woold te halen. Hij kon niet bevroeden, dat hij ze juist naar oorlogsgebied bracht. Van Zutphen: "Dat was het stomste wat hij doen kon." Juist vlakbij die boerderij van de familie Wassink aan de Meerdinkweg vond de zogeheten 'Tankslag in het Woold' plaats. Een omstreden naam, omdat er volgens getuigen, waaronder 'van Zutphen', geen Duitse tanks bij betrokken waren. Toch blijkt uit een 'battle report' (met dank aan Ries de Jong) dat er wel degelijk door een verdekt opgestelde Duitse tank bij 'de Selle' gevuurd werd. Pijlen op het kaartje geven aan in welke richting de granaten werden afgevuurd. Eén pijl staat in de richting van de boerderij van boer Wassink. Hij en zijn vrouw, hun zoon en schoondochter en de familie van Zutphen zochten de pas gegraven schuilkelder op toen de strijd begon; zij kregen de gevechten mee. De tweede pijl was gericht op boerderij 'De Stegge' waar de eerste tanks van de Britten werden beschoten. Misschien was deze 'vergeten' tank wel verantwoordelijk voor het afbranden van boerderij 'De Stegge'.

Chaotisch
Voor de 14-jarige 'van Zutphen' en zijn 5 jaar jongere broer Stef was het een spannende, maar toch ook wel, paradoxaal genoeg, een leuke tijd. De grote-mensen-zorgen kenden ze nog niet. Veel oudere Duitse soldaten kwamen, in het besef van een verloren strijd, sjokkend voorbij om hun heil elders te zoeken. Paarden en karren werden gevorderd om het strijdperk te ontlopen. Een groep jonge soldaten, onder wie ook minderjarigen, was niet van plan te vluchten. 'Dat zouden hun ouders nooit goedkeuren; zij moesten hun vaderland verdedigen'. Al verkennend kwam de piepjonge groep in contact met Niek en zijn broer. Niek: "Wij verschilden niet veel in leeftijd en omdat ik op de HBS wat Duits had geleerd, kwam ik met hen in gesprek. We praatten met elkaar over school en ik vond ze eigenlijk best wel sympathiek. Mijn vader probeerde vermoedelijk nog om ze over te halen te vertrekken, maar zij bleven 'plichtsgetrouw' in hun jonge onwetendheid. Een groot contrast met de ouderen die zo wijs waren, dat ze het vege lijf wilden redden."

De Strijd
Toen de eerste tanks op de Meerdinkweg vanuit het zuiden zichtbaar werden, kwamen ze vanuit de Bocholtse baan onder vuur te liggen van de jonge fanatieke Duitse eenheid, die 9 tanks wist uit te schakelen met de gevreesde 'Panzerfaust' al dan niet geholpen door de tank aan de andere kant van de weg.

Een M4 Shermantank werd direct getroffen. De daaropvolgende voertuigen waren Shermantanks omgebouwd voor troepenvervoer, de Kangaroos, zonder gevechtskoepel. In het verslag wordt nog eens beschreven hoe gruwelijk een oorlog is. 'Mensen, die brandend hun pantserwagen ontvluchtten en als zij het overleefd hadden er later met al het verband uitzagen als Egyptische mummies.' De Duitse eenheid werd ten slotte vernietigd door de achterop komende tanks. Het heeft op van Zutphen diepe indruk gemaakt: "De idioterie van de oorlog, 25 jonge mensenlevens naast vele zwaargewonden. Ze hadden vrienden kunnen zijn."

Een drama met 'goede' afloop
Van Zutphen: "Op een gegeven moment hoorden wij Engels praten. We bonden een hemd aan een stok en riepen: 'we are Dutch people', want zo dicht bij de grens konden wij ook aangezien worden voor Duitsers. Er verscheen een Engelsman met een stengun."

Vervolgens werden op de boerderij de gewonden verzorgd; er was ook een legerarts bij die nog een belangrijke rol zou spelen bij het gezin 'van Zutphen'.

"Mijn broertje en ik werden weggehouden van de gruwelijkheden en liepen buiten wat rond. Tot er nog een granaat insloeg, die naast enkele soldaten ook mijn broer had getroffen. Hij was levensgevaarlijk gewond aan een been, een slagaderlijke bloeding door een granaatscherf. Hij moest met spoed naar het Algemeen Ziekenhuis. Hoe dat allemaal gegaan is, kan ik niet zeggen, maar ze moesten door mijnenvelden heen en de brug over de Slinge was opgeblazen. De operatie bij mijn broer mislukte en het been zou er af moeten."

"In het ziekenhuis had men weinig of geen ervaring met oorlogswonden. Mijn vader vroeg daarom advies aan één van de legerartsen. Deze gaf aan de chirurgen door hoe ze de operatie moesten uitvoeren, maar ook de tweede operatie mislukte. Mijn vader gaf niet op, zocht opnieuw de arts, die inmiddels in Duitsland zat, weer op en wist hem zo ver te krijgen, dat hij meeging naar Winterswijk. Een legerarts mag geen burgers behandelen, maar hij woonde de operatie bij en gaf aanwijzingen. En wonderwel……het been bleef behouden, mijn broer leeft nog steeds en heeft beide benen nog."

"En hij kon er vroeger goed mee dansen", vult mevrouw Van Zutphen aan.

Leren van de geschiedenis?
Van Zutphen: "Met het ouder worden kristalliseren de gebeurtenissen tot het besef van de waanzin, dat de oorlog van bovenaf wordt opgelegd aan vaak 'onschuldigen', die dikke vrienden hadden kunnen worden, maar elkaar vermoordden. Ik zie in deze tijd ontwikkelingen, die ook in de jaren dertig aan de orde waren."

Het monument op het kruispunt van de Meerdinkweg met de Holdersweg herinnert aan de slag. Misschien is een fietstochtje naar de vredige Meerdinkweg de moeite waard om even stil te staan bij de verschrikkingen van de oorlog. Ter plekke komt het verleden met het vredige contrast van nu dichterbij dan vanuit een geschiedenisboekje met kille wapenfeiten en getallen.