‘Materiaal ligt aan mijn voeten’

Helena Bangert reist over de wereld om ijs- en zandsculpturen te maken

Door Han van de Laar

WINTERSWIJK - Wie tijdens de afgelopen vorstperiode over de Wooldseweg reed, kwam ter hoogte van de Berenschots Watermolen een mooie sneeuwsculptuur tegen. Automobilisten gingen langzamer rijden om eens goed te kunnen kijken. Ook stapte men soms even uit de auto voor een betere blik op het kunstwerk. De Amsterdamse kunstenares Helena Bangert is ‘carver’ en woont tijdelijk in het Vriezenhuis in het Woold. Een carver is overigens iemand die van sneeuw, ijs en/of zand kunstwerken maakt op festivals en evenementen.

Helena: “Het bevalt me hier uitstekend, ben geïnspireerd en ik ontdek nog iedere dag nieuwe dingen en veranderingen in het landschap. Hoewel ik ook wel weer uitkijk naar projecten met mijn collega’s. Ik heb nu tijd voor het ontwikkelen van nieuwe ideeën en projecten waar ik zeker een vervolg aan wil geven. Dit landschap omarmt je. Ik ben overigens al eens eerder in Winterswijk geweest. Dat was bij het zandsculpturenfestival in 2012 rondom de molen Bataaf. Omdat we momenteel bijna nergens naar toe kunnen gaan, heb ik een rustige plek gezocht waar ik aan enkele opdrachten kan werken. Hier is dat ideaal. Ik vind het prachtig nog even te blijven. Sinds mijn komst naar de Achterhoek, in september vorig jaar, ben ik niet meer terug geweest in Amsterdam.”

Beeldhouwen
Helena heeft onder meer in Zwolle, Arnhem en Den Haag gewoond. In Rotterdam ging ze naar de kunstacademie en volgde de vakstudie Mode. “Ik ging zelfs in een modeatelier werken om meer feeling te krijgen. Maar het was het toch niet helemaal. Dat lag anders toen ik ging beeldhouwen. Een docent gaf aan dat die richting beter bij mij paste. Dat was ook zo en vervolgens ben ik naar de Rietveldacademie in Amsterdam gegaan. In Egmond aan Zee is een voormalig rusthuis voor oud-zeelieden. Daar werd ik in 2001 gevraagd voor een kunsttentoonstelling en heb er, met goede hulp, mijn eerste zandsculptuur gemaakt. Sindsdien maak ik over de hele wereld zandsculpturen op festivals en wedstrijden. In 2004 ben ik ook begonnen met ijs- en sneeuwsculpturen.” Een goed netwerk is belangrijk voor carvers. Zij worden uitgenodigd voor evenementen en wedstrijden over de gehele wereld. Vaak komt men dezelfde mensen tegen. Zoveel professionals zijn er niet: zo’n vijfhonderd wereldwijd.

Rivierzand
“Het mooie is dat het materiaal waar ik mee werk altijd aan mijn voeten licht. Als het om ijssculpturen gaat, krijg je een groot blok ijs om mee aan de slag te gaan. Dan gebruik ik ook een kettingzaag, speciale ijsbeitels, dremels et cetera. IJs is solide. Dat is anders dan bij sneeuw. Dat is veel luchtiger en minder compact. Sneeuw kun je net als zand compact maken in een mal, met gebruik van water. Door het aan te stampen met je voeten, handstamper of trilmachine klinkt het materiaal in. Een compact blok ijs is stevig maar ook zwaar en kan schuiven of breken. Het maken van een zandsculptuur is een spel met de zwaartekracht. Je kunt vormen niet te ver laten uitsteken want die kunnen er door het gewicht afvallen. Niet elk zand is geschikt. Sculpturen op het strand zijn in de regel gemaakt van rivierzand. Dat wordt extra gebracht. De korrels van dit zogenoemde scherpzand kunnen door hun hoekige structuur beter inklinken in tegenstelling tot het zand op het strand. Dat zand is door de getijden helemaal rond geslepen en hecht niet. Na afloop van zo’n festival wordt het rivierzand de zee ingeschoven, want het ligt niet lekker op het strand. Ik verzamel overigens alle soorten zand waarmee ik op verschillende plekken in de wereld heb gewerkt en heb er zo’n veertig."

Intuïtief
“Vooraf heb ik niet altijd een idee wat ik ga maken. Ik laat de omgeving mee spreken. Toen ik bijvoorbeeld hier in het Woold bezig was, ging de compacte sneeuwkolom iets hellen. Ik heb toen een vrouwengezicht gemaakt dat overgaat in een gebogen bloemblad. De vorm paste ook goed bij de slingerende Wooldseweg en bij de bomen die er vlakbij staan. De sneeuwvrouw kijkt dromerig uit over het landschap en ziet dat het goed is. Meestal werk ik alleen, maar er worden eveneens teamwedstrijden gehouden. Op exposities worden ook wel mega-kunstwerken gecreëerd, die voor publiek toegankelijk zijn. Soms werk ik vanuit een vooraf gemaakt ontwerp, maar ook vaak intuïtief. Er ontstaat altijd wel iets. We werken ook met mallen, want bij zand en ijs moet je bovenaan beginnen en zo langzaam naar beneden werken. Je hebt dan een richeltje van ongeveer dertig centimeter waarop je kunt staan. De verhoudingen moeten wel blijven kloppen tot onder aan toe. Je wordt tijdens je werkzaamheden vaak op je vingers gekeken. Door collega’s, bezoekers en tevens door juryleden. Maar dat is prima hoor, het is prachtig om te doen. Hopelijk kunnen we dan ook weer snel aan de slag!”