Bijzondere expositie in synagoge in Aalten

AALTEN - In de Aaltense synagoge is een expositie te zien met als titel Geleende gezichten. De expositie omvat 102 schilderijen van Joodse kinderen die in Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd naar vernietigingskampen en vermoord. De schilderijen zijn gemaakt door Ada Stel-van Dijken, en moeten worden gezien als een monument, om te zorgen dat de vermoorde kinderen niet vergeten worden.

Door Lydia ter Welle

Initiatiefnemer van de expositie in de synagoge is de stichting Vrienden van de Aaltense Synagoge. Voorzitter Tijme Bouwers van de stichting heet woensdagmiddag iedereen welkom bij de opening van de expositie en bedankt zijn medebestuursleden voor hun inzet bij het inrichten ervan. Hij geeft het woord aan Koos Stel, echtgenoot van de schilderes. Die legt uit hoe het project tot stand kwam. Bijna 18.000 Joodse kinderen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, vooral via Westerbork, gedeporteerd naar vernietigingskampen in Oost-Europa en vermoord. Guus Luijters heeft al hun gegevens opgespoord en gepubliceerd in een lijvig boekwerk 'In Memoriam'. Tijdens een interview naar aanleiding van de verschijning van dit boek in 2012 lichtte hij zijn bedoeling als volgt toe: 'Ik wil die kinderen weer een naam geven'. "Die woorden maakten diepe indruk op Ada, en uiteindelijk bracht haar dat tot het voornemen: 'Dan wil ik die kinderen weer een gezicht geven'. Want, zo hebben wijze mensen ons geleerd: 'Een mens sterft twee keer. De eerste keer is als hij overlijdt. En de tweede keer? Dat is als hij vergeten is.' Door deze kinderen weer een gezicht te geven, in de vorm van een portret in kleur, wil Ada bereiken dat ze niet worden vergeten."

Uit de 3700 foto's in het boek van Guus Luijters en een later toegevoegd supplement, koos zij 102 kinderportretten, waarbij elk portret symbool staat voor één van de 102 transporten waarmee Joodse kinderen uit Nederland zijn weggevoerd. Ze schilderde de portretten op kleine paneeltjes in kleur en noemde het project 'Geleende gezichten'. "Elk schilderij, op zo'n vierkant paneel, heeft voor de helft, dus aan twee zijden, een lijst in de kleur van het kunstwerk. De andere helft van de lijst is goudkleurig geschilderd. Omdat, zo wil zij uitdrukken, deze kinderen nooit de kans hebben gekregen om te laten zien dat zij goud waard zijn." Op de voorzijde van elk portret staat de voornaam van het afgebeelde kind. Op de achterkant staat de naam van het kind volledig, met de geboorteplaats en -datum, en plaats waar en de datum waarop zij zijn vermoord. Voor een bredere verspreiding heeft Ada Stel de schilderijen ook in boekvorm uitgebracht. Daarvoor heeft zij haar man Koos gevraagd om gedichten te maken die passen bij de portretten en de geschiedenis van de afgebeelde kinderen. Koos Stel vertelt: "Ze zijn niet specifiek voor een bepaald portret geschreven, maar later toegevoegd aan bepaalde portretten omdat we ze goed vonden passen." Zo hoort bij het portret van Mirjam Lisette Katz (Essen 30 04 1937 – Auschwitz 06 09 1944) het gedicht zoals hieronder weergegeven. Het echtpaar Stel heeft de portretten in een stichting ondergebracht, met als doel dat het geheel zo breed mogelijk verspreid, oftewel geëxposeerd wordt. "Niet vanwege geldelijk gewin, maar opdat wij nooit vergeten", aldus Stel.

De tentoonstelling is te bezichtigen van donderdag 13 juni tot en met donderdag 12 september. De toegang kost twee euro voor volwassenen en een euro voor kinderen tot en met 12 jaar. Groepen zijn van harte welkom, ook buiten de openingsuren, mits men zich aanmeldt via synagogeaalten@xs4all.nl. De openingstijden van de synagoge zijn woensdag van 13.30 tot 16.30 uur en donderdag van 10.00 tot 16.00 uur.
De synagoge van Aalten is te vinden aan de Stationsstraat 7 in Aalten.

ze weet dat iemand haar
zal missen
ooit eens
over wie weet
hoeveel jaar
misschien wel
in een andere eeuw
maar iemand zal haar
missen
en beelden scheppen
om te verbeelden
en woorden vinden
om te verwoorden
opdat ze niet
gemist
zal worden
toen niet
nu niet
nooit niet