Berken kappen in het Meddoseveen

Maatregel om het veen natter te maken

Door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK - Natuurmonumenten is op maandag 6 augustus begonnen met het verwijderen van berkenopslag uit een deel van het Meddoseveen. Het gaat om een oppervlakte van 6,5 hectare. Het is een van de maatregelen, die ervoor moet zorgen dat het veengebied nog natter wordt. De bladeren van loofbomen zoals berken kunnen flinke hoeveelheden water verdampen. "Dat water willen we liever in het veen vasthouden", vertelt André Westendorp, coördinator natuurbeheer van cluster Winterswijk.

Ook het veen zeer droog
De droogte heeft vele nadelen voor het Korenburgerveen, waarvan het Meddoseveen een onderdeel is. Aan het eind van de winter was het veen nog 'vol'. De waterstand had overal het maximale peil bereikt. "In de zomer daalt het peil dan vaak met 30 tot 40 centimeter", vertelt Westendorp. Die waterstand wordt via peilbuizen gevolgd. Van het Wooldseveen weet hij dat het peil al een meter is gedaald. Van het Korenburgerveen heeft hij de recentste gegevens nog niet binnen, maar Westendorp verwacht dat het in dit veengebied niet anders zal zijn. Dat is behoorlijk dramatisch. Van de veenmossen, die essentieel zijn voor veenvorming, zijn een aantal bijzondere soorten al compleet uitgedroogd. Door de droogte gaat de vegetatie ook inklinken en mineraliseren, dat wil zeggen dat planten beginnen te verteren. Onder zure natte omstandigheden gebeurt dat niet. Het voedselarme gebied wordt daardoor voedselrijker en dat is niet de bedoeling.

Langdurige droogte zoals dit jaar is uitzonderlijk. De laatste keer gebeurde dat in 1976. Westendorp herinnert zich die zomer nog wel. Hij was toen tien. Aan hoe het veen er aan het eind van die zomer bij lag heeft hij geen herinneringen, maar hij weet wel dat het Korenburgerveen zich toen goed heeft hersteld. "Ondanks dat er toen nog niet allerlei maatregelen waren genomen om het veengebied natter te maken." Vele droge zomers achtereen zal het Korenburgerveen echter onvermijdelijk doen veranderen. De droogte heeft nu echter één voordeel. Het verwijderen van de berkenopslag is iets eerder begonnen dan gepland. Er kan nu gemakkelijker worden gewerkt. Dit soort werkzaamheden wordt doorgaans in de herfst en in de winter uitgevoerd, maar zeker in de winter is dit deel van het veen doorgaans al zo nat dat het nauwelijks te doen is. Maar ook nu zijn er nog natte plekken aanwezig. Bij het kappen zijn enkele bosarbeiders al een halve meter weggezakt in één van de veenputten, die er liggen.

Controle op broedvogels
Kapwerkzaamheden kunnen in een natuurgebied na het broedseizoen uitgevoerd worden. Dat is officieel op 15 juli afgelopen, maar niet alle vogels zullen die datum exact in hun hoofd hebben. Daarom zijn Westendorp en Robert Ketelaar, de ecoloog van de beheereenheid Achterhoek, door de 6,5 hectare heen gelopen om te kijken of er nog nesten aanwezig waren. Daarbij ging het niet alleen om nesten die in de berken en enkele grove dennetjes zouden kunnen zitten. In het veen komen ook diverse bodembroeders voor. Er werden geen vogels aangetroffen, maar omdat er altijd wat over het hoofd kan worden gezien, heeft de uitvoerder van het werk duidelijke instructies gekregen. Als ze toch nog een nest tegen komen, blijft daar de berkenopslag staan.

Niet opvallend
Het verwijderen van de berken wordt met elektrische bosmaaiers en motorzagen uitgevoerd. Op de aangrenzende veendijk staan namelijk nog wat grotere berken. De voorbijganger in de verte zal de werkzaamheden niet opvallen. Het deel met de berkenopslag ligt achter de rietkraag van de plas die in het afgeplagde deel langs de Kooiveldweg ligt. Het is de plas waar doorgaans veel grauwe ganzen zijn te zijn, maar ook deze plas is momenteel drooggevallen. Het grenst ook aan het bos met veel grove dennen, waardoor het wandelpad door het Meddoseveen loopt. Na drie dagen is goed te zien, dat er al veel berkenopslag is verwijderd. Het deelgebied is weer open. "Vorige week keek je hier nog tegen een bos aan." Hier en daar blijven wel kleine grove dennen staan. "Dat zijn goede uitzichtpunten voor de roodborsttapuit in de zomer en de klapekster in de winter", zegt Westendorp.

Vernatting nog niet afgelopen
Vanaf omstreeks 2000 zijn er al veel maatregelen uitgevoerd in het Korenburgerveen om het gebied natter te maken. Er zijn damwanden aangebracht die het water vasthouden in delen van het veen. Ook werden er al eerder berken en elzen gekapt. Dat zal overigens niet overal in het veengebied gebeuren. Delen van het veen bestaan uit berken- en elzenbroekbos, die juist wel worden gehandhaafd. Maar waar het echte, levende hoogveen met veenputten en veenmossen aanwezig is, zijn berken niet gewenst. Om het veen nog natter te maken worden in 2020 de Schaarsbeek en de parallelsloot gedempt. Ongetwijfeld zullen daarna ook nog maatregelen nodig blijven om er voor te zorgen dat het Korenburgerveen een uniek Europees hoogveen blijft.