Stadhuis Zutphen; modern bouwen in een historische omgeving
INTRO
Ons leven speelt zich voor een groot deel af in gebouwen. Soms zijn ze puur functioneel, sommige gebouwen zijn er om mee te pronken, terwijl anderen ze juist afzichtelijk vinden. Achter vrijwel elk gebouw schuilt een verhaal. Architect Edy Kwak neemt voor Achterhoek Nieuws een kijkje bij een bijzonder gebouw in de regio.
ZUTPHEN - Al vanaf de 11e eeuw groeperen zich de grachten en straten cirkelvormig rondom het ’s Gravenhof in Zutphen waar sinds die dagen het stadsbestuur haar zetel had naast de imposante Gotische Sint Walburgiskerk.
Aan het eind van de vorige eeuw was het bestuur gehuisvest in zes, sterk verwaarloosde historische panden. Te krap, verwaarloosd en niet meer geschikt voor een gewenste open relatie met de burger.
Na lang beraad moest een oplossing worden gevonden voor 7.660 m2 stadhuis maar dan wel in de binnenstad (bouwperiode 1994-1999).
Welke architect zou dit kunnen realiseren? Wie zou in staat zijn het gedwongen huwelijk tussen oud en nieuw, heden en verleden, passend maar ook met veel uitstraling in deze schilderachtige binnenstad tot stand te brengen? En dus werd een aantal vooraanstaande architecten uitgenodigd om het programma van het stadsbestuur vorm te geven.
De architecten kwamen, zoals van hen werd verwacht, met maquettes om hun visie driedimensionaal weer te geven. Behalve de antroposofische architect Thomas Rau, hij kwam met een sprookje in dichtvorm van Goethe in een gloedvol filosofisch betoog verpakt: ‘architectuur als gesprek’ (zie: De kunst van het goetheanitisch gesprek, Marjorie Spock)
Zutphen was toen een bolwerk van antroposofen en de toenmalige directeur stadswerken was een aanhanger van deze stroming. Hij kon de pointe van het sprookje van Goethe en het betoog goed doorzien. En zo kon het gebeuren dat het stadsbestuur het avontuur met Rau aandurfde.
Meer over Rau
Thomas Rau (geb. 1960) in Gümmersbach, Duitsland, studeerde architectuur aan de T.U. Aken en beeldhouwen aan de Kunstacademie in Bonn. Na omzwervingen als architect bij verschillende architectenbureaus in Nederland was zijn laatste werkgever het bureau Alberts & Van Huut, bekend van de gebouwen voor de NMB in Amsterdam en de Gasunie in Groningen en nog tal van andere bouwwerken gestoeld op antroposofische visie.
In 1992 richtte Rau zijn eigen bureau op in Amsterdam, Rau & partners.
Naast de realisatie van het stadhuis in Culemborg en Zutphen heeft Rau veel werk uitgevoerd waarbij de term ‘antroposofisch’, die wat sleets was geworden, vervangen werd door ‘organisch’ waarbij momenteel de term ‘circulair bouwen’ nog aan toe is gevoegd.
Het ontwerp van het stadhuis in Zutphen van Rau is wat lastig te beschrijven.
Het grondplan is op basis van een gebogen kruisvorm ontworpen. Op de drie korte uiteinden van het kruis zijn de ingangen voor de wereld: de bestuurders, de ambtenaren en de goederen. De burgers komen aan het uiteinde van de lange zijde vanuit het oude stadshart via de hoofdingang binnen.
Langs drie straten is de nieuwbouw als driehoek organisch met de bestaande gebouwen verweven en heeft Rau uit zijn architectuurhoed een ‘binnenplein’ getoverd pal voor de toren van de Walburgiskerk. Het is de moeite waard om binnen te gaan kijken om de vruchten van het gemengde huwelijk te bewonderen. Om dit mooie weefwerk van oud en nieuw te maken moet een grote magische kubuspuzzel zijn geweest. De zon schijnt overdag over het binnenplein door het glazen dak dat door een bijzonder vormgegeven staalconstructie wordt gedragen. Dakterrassen maken het mogelijk om het moois van Zutphen van boven te beleven.
De buitenkant is rondom een verassing van materiaalgebruik, kleur en fijnzinnige details. Wit gestucte gevelwanden die refereren aan de statige gevelbebouwing aan de IJssel. Gebogen en naar de straat toe hellende gevels, drie verdiepingen hoog, golvend als een middeleeuwse muur met kleine bruingekleurde ramen die als kijkdozen uitnodigen om naar binnen te kijken. De vierde verdieping is teruggelegd en niet zichtbaar vanaf de straat waardoor de stedenbouwkundige kleinschaligheid van de omgeving is behouden. De vier entrees zijn herkenbaar aan het gebruik van groen gepatineerd koperen bekleding.
Samenvattend is dit stadhuis een prachtig voorbeeld van modern bouwen in een historische omgeving. Helaas moesten wel drie historische panden gesloopt worden. Rondom lopend zie je als het ware een kleurige armband met vier groene smaragden die de hele omgeving een sprankelend karakter geven. Het gebouw is, zoals gebruikelijk bij Rau, duurzaam en energiezuinig gebouwd. Bedankt Thomas Rau voor deze proeve van vakmanschap.
