Ervaringen van een stembureaulid
WINTERSWIJK - De Tweede Kamerverkiezingen in coronatijd: dat vergt qua organisatie een heleboel van gemeenten. Zo waren er bijvoorbeeld extra stembureauleden nodig. Dus was er een campagne om burgers op te roepen om zich aan te melden als stembureaulid. In Winterswijk leverde dat voldoende vrijwilligers op. Een nieuweling als stembureaulid doet verslag.
Half december: aanmelden als stembureauvrijwilliger. De ontvangst van de aanmelding en een kopie van de via DigiD ingevoerde gegevens komen al snel retour. Een voorkeur aangeven voor het dagdeel kan, en ook een wens voor een specifiek stembureau. Zo mogelijk wordt daarmee rekening gehouden. Half februari volgt het bericht met daarin de indeling van het stembureau, voor de middagsessie van 14.00 tot 21.00 uur, met aansluitend het tellen, en een week later de link voor een online stembureautraining. Die moet ieder stembureaulid doorlopen en afsluiten met een examen. Het volgen van die training geeft al een inkijkje in de enorme hoeveelheid regels, die moeten worden gevolgd. Van alles rond de verkiezingen is vastgelegd in de Kieswet, en daarbij nog eens alle aanvullende maatregelen die de stembureauleden én de kiezers moeten beschermen tegen een coronabesmetting.
Door de coronamaatregelen hebben gemeenten heel veel alternatieven moeten zoeken om hun stembureaus volgens de regels te kunnen inrichten. En veel verzorgingshuizen vielen af als stemlocatie. Waarschijnlijk wel tot verdriet van de bewoners, die zo'n verkiezingsdag naar mijn idee toch veelal genoten van de drukte en de aanloop in 'hun huis'. In plaats daarvan sportzalen, feestzalen en zelfs grote tenten. In Winterswijk krijgt iedere kiezer een rood potlood, dat hij na het stemmen mag houden. Na schooltijd levert dat bij 'mijn' stembureau het grappige verschijnsel van 'rode potloden hamsterende' kinderen op. Iedere kiezer die het stembureau verlaat, krijgt de vraag: 'Mag ik alstublieft het rode potlood?'
Elk half uur desinfecteren
Op 'mijn' stembureau worden de taken van de leden afgewisseld. De voorzitter is de enige die steeds op zijn vaste plek zit. Hij wordt alleen af en toe vervangen door een van de leden. Bijvoorbeeld als hij wil eten. Want dat mag niet terwijl je in functie bent. De vier andere leden rouleren bij het verrichten van de andere taken.
Ook is er iemand belast met controle op de algemene gang van zaken, en die moet ook zorgen dat de stemhokjes minstens elk half uur worden gedesinfecteerd. In de Kieswet ligt het stemgeheim vast. Niemand kan gedwongen worden te vertellen waarop hij of zij stemt. Dat betekent bijvoorbeeld dat er niemand mag meekijken als iemand het stembiljet invult. Dus mag een moeder ook haar kinderen ouder dan drie jaar niet laten meekijken welk vakje zij inkleurt. Voor mensen met fysieke beperking zijn er wel mogelijkheden om iemand te laten helpen, maar dat mag niet zo maar. Ook daarop zien de stembureauleden toe.
Veel turven
En al die stembureaumedewerkers, die turven wat af: de voorzitter zet een streepje voor elke stempas die hij aanneemt. Verder zet degene die de stembiljetten uitgeeft, een streepje voor elk uitgegeven stembiljet. En het stembureaulid bij de stembus zet een streepje bij elk stembiljet dat in de stembus gaat. Regelmatig klinkt het: 'Hoeveel heb jij er nu?'. En dan is het heel fijn als die aantallen gelijk zijn. Als er bijna weer een nieuwe stapel stembiljetten nodig is, wordt er eerst geteld of het er echt wel vijftig zijn. Want ook het aantal stembiljetten dat aan het einde over is, moet kloppen met het aantal uitgegeven en uitgebrachte stemmen.
Negen uur: sluiting stembureau
Als 's avonds het stembureau sluit, heeft de telcoördinator al met enkele tientallen tafels twee 'telrondes' uitgezet. Op de tafels bordjes met de cijfers 1 tot en met 10, een bordje met ongeldig, een bordje met blanco en een bordje met 'overige partijen'. Dan wordt met enige moeite de stembus geopend door de voorzitter. De stembiljetten worden door enkele mensen opengevouwen en op stapels gelegd. De overige tellers nemen een stapeltje mee en lopen rond de tafels - ook hierbij eenrichtingverkeer, op afstand en met een mondneusmasker op - en leggen de stembiljetten bij het bordje met het nummer van de lijst waarop is gestemd. 1 voor de VVD, 2 voor de PVV, 3 voor het CDA, 4 voor D66, enzovoorts. Als zo de eerste schifting naar partij is gemaakt, wordt de stapel 'overige' ook nog verdeeld naar partij.
Dan volgt het tellen: per partij worden de aantallen genoteerd. Bij 'mijn' stembureau zijn geen ongeldige stemmen, geen blanco stemmen. De voorzitter telt alle aantallen op, en dat is best even spannend: het totaal moet immers gelijk zijn aan het aantal uitgebrachte stemmen. Wanneer er een verschil van drie stemmen is, worden eerst de grootste stapels opnieuw geteld, en dan is het verschil al snel gevonden en kan de telling worden voortgezet naar stemmen per persoon op de kandidaten. Opnieuw turven, in tweetallen. De een noemt het nummer van de kandidaat waarop werd gestemd, de ander turft. Opnieuw een spannend moment: de voorzitter telt het totaal op en als dan het totaal opnieuw klopt met het aantal uitgebrachte stemmen, is iedereen blij. Dan moet alles officieel worden vastgelegd in het proces-verbaal, dat door alle stembureauleden moet worden getekend. Alle documenten worden in enveloppen gestopt en verzegeld. De stembiljetten gaan gebundeld per partij terug in de stembus. En dan mogen de voorzitter en de telcoördinator alle documenten afleveren op het gemeentekantoor en kunnen de leden van het stembureau naar huis. Na een interessante en ook wel een beetje vermoeiende dag.
Opvallend
Bij mijn eerste kennismaking met het werk op het stembureau vallen een paar dingen op. Ten eerste de talloze regeltjes waaraan iedereen zich vanuit Kieswet en coronaregels moet houden. En ten tweede is dat de strakke organisatie. Bij aanmelding, e-learning en de informatie aan de dan nog toekomstige stembureauleden. Maar meer nog de organisatie en het aanleveren van alle materialen om te zorgen dat het stemmen maar ook het tellen ervan zo veilig mogelijk verloopt. Het is bewonderenswaardig wat daar voor geregeld is aan materiaal. En, als derde valt me op dat er veel aandacht is voor de menselijke maat: een goodiebag met lekkernijen voor elk stembureaulid, uitstekende verzorging met regelmatig verse koffie, thee en water, lekkere broodjes én na sluiting van het stembureau: voor de aanwezigen een lekker warm hapje in de vorm van drie verschillende soorten quiche. Chapeau voor de mensen die dat allemaal perfect hebben geregeld.
