Waarom Gerrit Komrij het lezen nog waard is
Nieuwe bloemlezing is een goede kennismaking met veelzijdig oeuvre
Door Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK – Het is alweer ruim acht jaar geleden dat op 5 juli 2012 Gerrit Komrij overleed. Aan zijn dood werd veel aandacht besteed. Zijn uitvaartdienst werd zelfs op de Nederlandse televisie uitgezonden, die dankzij hem vaak treurbuis werd genoemd omdat Komrij vond dat de inhoud van de uitzendingen zelden de moeite waard was. In 2012 was Komrij nog alom bekend als dichter, romanschrijver en vooral als columnist. In zijn columns spaarde hij niemand, zelfs zichzelf niet.
Dode schrijvers worden minder gelezen
Hoe beroemd en succesvol schrijvers tijdens hun leven ook zijn geweest, na hun dood treft hen allemaal hetzelfde lot. Ze worden minder gelezen. Er verschijnt geen nieuw werk meer en in het geval van Komrij zijn er geen columns meer in NRC-Handelsblad, waarin vanaf het begin van de jaren 70 tot aan zijn dood zeer regelmatig zijn bijdragen hebben gestaan. Een dode schrijver verdwijnt uit het gezichtsveld en wordt langzaam vergeten. Alleen een steeds kleiner wordende groep liefhebbers zal het werk van de schrijver blijven lezen en koesteren.
Belangstelling voor werk Komrij vermindert
Is dat in zijn geboortedorp anders? Er is een school naar hem genoemd, maar hoeveel van de leerlingen zullen Komrij gelezen hebben? Zijn geboortehuis staat er nog steeds. Er is een wandelroute langs de Winterswijkse locaties uit het omvangrijke oeuvre van Komrij. Is het een populaire route? Ook is er een Komrij-comité dat jaarlijks een Komrijlezing of een andere activiteit organiseert. Het begon aanvankelijk met een Komrijweek, maar die werd steeds beperkter van opzet. Ook in zijn geboortedorp wordt de belangstelling voor Komrij kleiner. Dat is jammer.
Twee nieuwe uitgaven
Zal 2020 hier verandering in brengen? Er zijn in ieder geval twee nieuwe boeken van Komrij verschenen. Helemaal nieuw zijn ze niet, want het zijn bloemlezingen uit zijn werk, al is in beide werken wel een enkele column te vinden die nog nooit was gepubliceerd. Daar zullen vooral de echte verzamelaars, want ook die blijven er als het om Komrij gaat, blij mee zijn. Tijdens de boekenweek in het voorjaar verscheen 'De kuren van Komrij', dat zelfs nog bij boekhandel Kramer werd gepresenteerd. Onlangs verscheen 'De ultieme vergaarbak' in de reeks gedundrukt bij uitgeverij Van Oorschot. Het is inmiddels een befaamde en gewaardeerde reeks geworden, waarin eerder een keuze uit het werk van Annie M.G. Schmidt, Simon Carmiggelt, Kees van Kooten en Godfried Bomans is verschenen. Opname in deze reeks betekent dat de schrijver tot de belangrijkste klassieke schrijvers van ons land wordt gerekend.
Niet alleen een keuze uit de columns, ook uit de poëzie
Ook een status als klassieker is geen enkele garantie dat Komrij nog veel gelezen zal worden. Toch zou het jammer zijn wanneer Komrij geen nieuwe lezers meer zal vinden. Hopelijk kan de nieuwste bloemlezing daar toch een rol in spelen. 'De ultieme vergaarbak' is net als ; De kuren van Komrij' een goede kennismaking met het veelzijdige oeuvre van de in Winterswijk geboren schrijver. Pluspunt is dat in 'De ultieme vergaarbak' ook gedichten zijn opgenomen. Komrij vond zijn poëzie net zo belangrijk, misschien zelfs belangrijker, dan zijn columns, essays en romans. Die gedichten zijn niet 'moeilijk' te lezen en te begrijpen. Een misverstand over poëzie is dat die ontoegankelijk zou zijn. Dat is zelden het geval en geldt zeker niet voor de gedichten van Komrij.
Met humor fraai verwoord
Ook zijn columns zijn nog altijd zeer leesbaar. Wat ze nog altijd interessant maakt zijn de humor en de fraaie manier waarop de schrijver alles verwoord. Zelfs als in de columns personen opduiken, die jongere mensen niet meer kennen, blijven ze de moeite waard. Er was veel om uit te kiezen. Elke bloemlezer zou ook andere columns uitkiezen. Toch is in 'De ultieme vergaarbak' veel van het beste van Komrij bijeen gebracht. Daaronder enkele columns, waarin zijn geboortedorp een belangrijke rol speelt. Jammer is misschien alleen, dat er geen enkele passage uit zijn romans is opgenomen. Vooral zijn autobiografische roman 'Verwoest Arcadië', die grotendeels over zijn Winterswijkse jaren gaat, bevat vele fraaie passages die er voor geschikt zouden zijn geweest. Daarom mijn aanbeveling voor wie nog niet of nauwelijks Komrij las: begin met 'De ultieme vergaarbak' en lees daarna 'Verwoest Arcadië'. Andersom mag ook.