‘Regionale
journalistiek,
de moeite waard!’
ACHTERHOEK - Wekelijks een gratis krant op de mat. Betaald door de adverteerders, maar wel met relevante artikelen voor de lezer. Deze kranten zijn dé plek voor lokale en regionale sportverenigingen, cultuur- en welzijnsinstellingen en bedrijven om hun verhaal naar buiten te brengen. En voor de lokale politiek is in de regionale dagbladen nauwelijks plek. De gratis kranten zijn voor politieke partijen een belangrijk medium. Wordt dit alles wel op waarde geschat? Nee, zegt Eveline Zuurbier uit Lichtenvoorde. Als gekozen bestuurslid bij de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) maakt zij zich sterk voor een gezonde regiojournalistiek waarbinnen de journalist zijn/haar werk kan doen. Zuurbier pleit voor een betere beloning van journalisten én voor meer waardering van de regionale journalistiek.
Door Kyra Broshuis
Een dure hobby
Is die waardering nu dan onvoldoende? “Ja”, zegt Zuurbier. “Het wordt niet alleen onvoldoende betaald, er kán ook niet meer betaald worden. Regionale journalistiek wordt in het geval van gratis huis-aan-huisbladen, als het al geen vrijwilligerswerk is, betaald uit de opbrengsten van de advertenties van de middenstand. ”Lokale weekbladen drijven uitsluitend op inkomsten uit advertenties en van de publicaties van gemeentenieuws. Anders is dit bij regionale en lokale omroepen. Zij kunnen jaarlijks rekenen op een wettelijke subsidie vanuit de overheid, maar de steun is miniem. Ze houden het over het algemeen vol door gekregen extra subsidies uit leefbaarheidsfondsen. Bij dagbladen ligt dat anders; daar is het abonnementsgeld naast de advertentie-inkomsten de grootste inkomstenbron, maar worden de verdiensten overgemaakt naar de hoofdkantoren in het westen, legt Zuurbier uit. “De middenstand kwijnt echter weg. Dat is al heel lang aan de gang, kijk maar eens naar bijvoorbeeld het centrum van Doetinchem. Er zijn steeds meer ketens in plaats van lokale ondernemers en die ketens hebben het centrale kantoor meestal in de Randstad. Vanuit daar wordt de hele PR geregeld en er wordt fors afgedongen op de bereikbaarheid in de regio.” In haar column op de website van de NVJ schrijft Zuurbier dat lokale journalistiek een ‘dure hobby’ is voor mensen die eerst dagelijks de post bezorgen, taxi rijden of bio-boerin zijn. ‘Je doet het omdat je het leuk vindt, of omdat je je de schepper van literaire kunst c.q. dé cineast van de streek voelt. Of omdat je vindt dat je een maatschappelijke missie hebt, wetende dat je er eerder iets op toelegt dan er wat aan verdient. Tot zo ver de verslappende waakhond van de regionale democratie’, schrijft Zuurbier.
Tien procent minder dan vier jaar geleden
Moet er inderdaad geld bij? Volgens de NVJ wel. ‘Freelance journalisten en fotojournalisten verdienden met hun werk voor de regionale titels of huis-aan-huisbladen van de twee grootste mediaorganisaties in 2018 minder dan het wettelijk minimumloon. Freelance (foto)journalisten bij landelijke dagbladen verdienen meer, maar ook hier zijn de uurtarieven te laag. Opdrachtgevers buiten de journalistiek betalen beter. Dit blijkt uit de Monitor Freelancers en Media 2018, een mediabreed brancheonderzoek. Per opdracht krijgt de freelance (foto)journalist nu ruim tien procent minder dan vier jaar geleden, per foto zelfs 20 procent minder. Bij DPG Media/De Persgroep en het Mediahuis - de grootste opdrachtgevers en samen goed voor 85 procent van de Nederlandse dagbladen - daalden vorig jaar de freelance tarieven. De kloof tussen het gemiddelde jaarinkomen van journalisten in vast dienstverband (gemiddeld 60.000 euro per jaar) en freelance (foto)journalisten (24.300 euro) neemt toe’ zo wordt geschreven.
Eigen keus
Daar kiest de journalist dan toch voor? “Ja, daar zit het dilemma”, legt Zuurbier uit. “Je hebt een missie en je wilt onafhankelijk zijn. Je stelt kritische vragen en je wilt iemand een gezicht geven en daar is een podium voor nodig. Ik vind dat we van dat hele woordtarief af moeten, dat past niet meer. Je moet het per product bekijken. Achtergrondverhalen kosten meer voorbereiding en veel tijd in de uitwerking.” Zuurbier pleit voor een betere samenwerkingen tussen journalisten en uitgevers. “Ze hebben elkaar nodig. De uitgever kan naam maken met goede verhalen en de journalist kan in het veld beter zijn werk doen. Kijk ook eens naar andere verdienmodellen; de huidige beloning is gebaseerd op het oude werken. Journalistiek is niet gratis, maar wordt in de regel wel gratis aangeboden.” Bij de NVJ wil Zuurbier de zzp’ers in de journalistiek ondersteunen. “We overleggen met grote uitgeverijen zoals DPG Media en Mediahuis en we willen het belang van goede journalistiek onderstrepen. Zeker in de regio is dat heel belangrijk. Ik hoor bijvoorbeeld van mensen in de dbo’s (dorpsbelangenorganisaties) dat de gemeenschapszin wegvalt als er niets meer over het dorp in de krant staat. Als de journalistiek wegvalt, raak je vervreemd op eigen bodem. Geen enkele Achterhoekse gemeente heeft mediabeleid. Het is een teken aan de wand dat gemeentebesluiten niet meer begrepen worden.”
Waakhond van de lokale politiek
Regionale en lokale journalistiek is belangrijk voor cultuur-, sport- en welzijnsorganisaties om hun verhaal naar buiten te brengen. Ook voor raadsleden zijn lokale en regionale media erg belangrijk. Paul Wallerbos, tot voor kort raadslid van OOG (Onafhankelijken Oost Gelre, de grootste oppositiepartij in Oost Gelre) en nu zelfstandig in de gemeenteraad, onderstreept dat: “Dat is journalistiek dichtbij de mensen en dichtbij de gemeenschap van Oost Gelre. Het zorgt voor verbinding, herkenning en soms reflectie. Schrijven over lokale personen en lokale gebeurtenissen draagt daarnaast bij aan het ontstaan van een gemeenschapsgevoel. En er kan en moet kritisch worden geschreven over de lokale politiek en de beslissingen van het college en de gemeenteraad. Als raadslid vind ik het belangrijk om te horen wat er leeft in de samenleving. Dat kritische geluid vinden we in Oost Gelre gelukkig regelmatig in de Groenlose Gids, de Elna en de dagelijkse kranten. Die lokale journalistiek is de waakhond van de democratie.”
Zichtbaarheid van de vereniging
Marco Frank, verantwoordelijk voor de communicatie bij de S.V. Grol, zegt dat lokale en regionale journalistiek onmisbaar is voor de club. “De Grol wil een bijdrage leveren aan de sociale samenhang voor een zo groot mogelijk deel van de lokale bevolking in Groenlo en omgeving. Het voetbalspel staat daarbij centraal. Wekelijks beleven maar liefst duizend spelende leden hier plezier en ontspanning aan. Maar ook hun familieleden en liefhebbers van voetbal die komen kijken. De vereniging wordt daarbij ondersteund door een hele grote groep enthousiaste vrijwilligers, sponsoren en ondersteunende leden. Het is voor Grol daarom belangrijk om zichtbaar te zijn: alle betrokkenen willen teruglezen wat men beleefd heeft, wat er binnen de vereniging speelt, nieuwe ontwikkelingen en hoe anderen over hun vereniging en haar activiteiten denken. Lokale en regionale journalistiek is daarvoor essentieel. Zij creëren deze zichtbaarheid en weten wekelijks een afspiegeling te geven van wat de samenleving lokaal bezighoudt.”
Dit is écht afwisselend werk
Eén van de bekendere regiojournalisten in de Achterhoek is Luuk Stam. Hij werkt voor onder andere De Gelderlander (DPG Media) en Achterhoek Nieuws (uitgever van onder andere deze krant). “Ik noem mezelf altijd een soort van vliegende keeper. Ik ga de hele Achterhoek en de Liemers door – mijn werkgebied gaat van Winterswijk tot Westervoort – en ik maak overal verhalen die de redacties uitbesteden. Het zijn vaak persoonlijke verhalen, maar ook verhalen rondom evenementen, van groot tot klein. Ik schrijf over de Zwarte Cross en de huldiging van De Graafschap, maar ook over een mecanobeurs in Zelhem en een toertocht van de solexclub in Etten. Je hoort mensen vaak zeggen dat hun werk afwisselend is. Nou, dit werk is écht afwisselend. Je komt op heel veel verschillende plekken en met heel veel verschillende mensen in aanraking. Dat maakt het heel boeiend.”
Stam is het met Zuurbier eens dat regiojournalistiek ontzettend belangrijk is voor de leefbaarheid in de Achterhoek. “Zelf ben ik nu bijna vijf jaar actief als freelance journalist. Eerst heb ik zo’n anderhalf jaar lang op payroll-basis voor De Gelderlander gewerkt. Daarvoor deed ik de opleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen met als specialisatie Journalistiek aan de VU in Amsterdam. Eén van de onderdelen was een onderzoek in opdracht van het Stimuleringsfonds voor de Pers, dat geheel in het teken stond van regionale en lokale journalistiek. Eén van de termen die daarin veel terugkwam, was regionale identiteit. Dat is één van de zaken die regiojournalistiek zo belangrijk maakt. Het gaat erover dat mensen zichzelf en de ander verwachten te herkennen in de berichtgeving van lokale en regionale media. Die herkenning leidt weer tot erkenning. Zo krijgt die regionale identiteit vorm en ontstaat er samenhang in de bevolking. In deze regio voelen veel mensen zich Achterhoeker. Dat is niet iets dat van de ene op de andere dag is ontstaan. Dat is gegroeid en daar hebben de media een belangrijke rol in gespeeld. Het geeft mensen ook houvast. Aandacht voor evenementen in een dorp, voor prestaties van inwoners, enz. Het draagt allemaal bij aan het idee van: wij doen ertoe. Het is mooi om daar een rol in te kunnen spelen.”
Onderhandelen is er niet bij
Een goed belegde boterham levert het echter niet op, bevestigt Stam. “Er zijn in de regio maar weinig mensen die op dezelfde manier werken als ik. Dat is niet zo vreemd, want het levert nou eenmaal niet zoveel op. Je kunt er alleen een leuk salaris uit halen als je heel veel opdrachten krijgt en daarvoor moet je wel meerdere opdrachtgevers hebben. Uren tel ik niet, maar vaak gaat het ver over de veertig. Vrienden weten hoe druk ik met mijn werk ben en kijken wel eens gek op als ze horen wat ik daar uiteindelijk voor krijg. Ga dan eens onderhandelen, hoor ik vaak. Maar in onze tak van sport valt er weinig te onderhandelen. Van een leven als freelance journalist word je niet rijk, zeg ik altijd. Dat accepteer je. Het hoort er een soort van bij en je weet het als je eraan begint, maar dat wil niet zeggen dat het normaal is. Met mijn masterdiploma en de ervaring die ik inmiddels heb, zou ik ook ergens als bijvoorbeeld communicatiemedewerker aan de slag kunnen. Dat zou meer opleveren, maar zou ik daar ook net zoveel voldoening uit halen? Ik denk het niet. Het werk dat ik nu doe is veel te mooi om het zomaar op te geven. Natuurlijk zou het wel geweldig – en volgens velen ook meer dan terecht – zijn als daar een betere financiële vergoeding tegenover zou staan. Daarom juich ik het initiatief van Eveline van harte toe.”
Achterhoek Nieuws investeert in journalistiek
Bij Achterhoek Nieuws, uitgever van onder meer deze krant, wordt er eerder geïnvesteerd in regionale journalistiek dan dat erop wordt bezuinigd, zegt hoofdredacteur Gerwin Nijkamp. “Ik durf te stellen dat onze kranten inmiddels meer zijn dan een verzameling persberichten met advertenties. Het zijn weekbladen met minimaal 50% redactionele inhoud, waarin ook ruimte voor journalistieke verhalen is. De afgelopen jaren hebben we de nodige verslaggevers met een journalistieke achtergrond aangetrokken bij Achterhoek Nieuws. Onder andere om in elke gemeente de besluitvorming kritisch te volgen”, vertelt hij. “Ook in coronatijd hebben we onze (freelance) verslaggevers, mede dankzij de donaties van lezers, zo veel mogelijk verhalen laten maken. Vooral om onze maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Veel weekbladen kozen er vanuit commercieel oogpunt in die periode voor om de krant minder vaak te verspreiden of zelfs helemaal niet te verschijnen.” Nijkamp hoopt dat dit soort keuzes bijdragen aan een toename van de waardering voor regiojournalistiek en -journalisten. Vooral in financieel opzicht omdat de budgetten en vergoedingen zeker niet ruim zijn. “Natuurlijk kijken we eerst zelf hoe we een betere financiële positie kunnen krijgen: we doen onze uiterste best om het journalistieke niveau steeds verder op te krikken. Wij vertrouwen erop dat we op deze wijze adverteerders kunnen blijven binden en hopelijk zelfs kunnen groeien zodat we meer kunnen investeren in regionale journalistiek. Dus meer en beter betaalde, hoogwaardige journalistieke producties in onze uitgaven. Met enkel inkomsten uit advertenties is dat echter een steeds grotere uitdaging. Daarom denken we zelf na over nieuwe verdienmodellen, maar hopen we ook dat er vanuit de overheid passende waardering komt voor de maatschappelijke rol die de journalistiek vervult.”
Intussen stromen bij Eveline Zuurbier de reacties binnen. “Ik krijg veel respons op mijn oproep en ik hoop dat wij er als NVJ in slagen om regionale journalistiek de waardering te laten krijgen die het verdient. Ook in financieel opzicht.” Haar veelbesproken column heeft al tot verschillende interessante initiatieven geleid. Zo hebben journalisten aangegeven collectieven te willen vormen en komt er een Tegenlicht meet-up in de Koppelkerk in Bredevoort. Daarnaast hebben twee politieke partijen aangegeven een motie voor te bereiden voor de Achterhoek waarin wordt opgeroepen om gemeentelijk mediabeleid te maken.
De discussie is in elk geval gestart.
Streamers
'Lokale journalistiek is de waakhond van de democratie'
'Onze kranten hebben minimaal 50% redactionele inhoud, met ruimte voor journalistieke verhalen'
'Aandacht voor evenementen in een dorp, voor prestaties van inwoners draagt bij aan het idee: wij doen ertoe'
