De bijl aan de wortel van de Achterhoekse waarden
De fusieperikelen in de Achterhoek lijken langzaam tot een ontvlechting van beide ziekenhuizen te leiden. Een fundament voor een gezamenlijke koers lijkt er niet te zijn. Winterswijk krijgt het verwijt vast te houden aan het oude, terwijl men op termijn wel 'mee moet' in de schaalvergroting om bestaansrecht te houden. Doetinchem wordt ervan beticht misbruik te maken van de fusie door het SKB te ontmantelen voor eigen gewin.
Het lijkt in deze kwestie echter vooral om een cultuurclash met botsende waardepatronen tussen bestuur en zorgverleners te gaan in plaats van een schisma tussen de Oost- en West- Achterhoek.
De Achterhoek heeft een goed lopend, geworteld netwerk van eerste- en tweedelijnszorg: korte lijnen, betrouwbaarheid, nabijheid en persoonlijke aandacht zijn belangrijke waarden. Volgens onderzoeksbureau Nivel over de Wet Cliënten Rechten (WCR) zijn niet een veelheid aan specialismen, maar persoonlijke relaties met de zorgverlener(s) bepalend voor weloverwogen behandelkeuzes. En blijkbaar ook voor de cliënttevredenheid, afgeleid uit het feit dat beide ziekhuizen hoog in de landelijke ‘ranking’ staan. Fysieke afstand en grootschaligheid hebben een negatieve invloed op deze waarden. “In sommige regio's is de nabije beschikbaarheid van ziekenhuiszorg teruggelopen doordat (kleine) ziekenhuizen vanwege fusies gesloten zijn, terwijl patiënten juist voorkeur hebben voor een ziekenhuis in de buurt, waarbij ook de spoedeisende hulpdienst dag en nacht open is (Van der Schee et al., 2005).
Al dwingt de marktwerking ons tot schaalvergroting om voldoende verrichtingen te kunnen ‘afvinken’ en was een fusie wellicht onvermijdelijk, de kleinschaligheid en bereikbaarheid in de uitvoering zou gegarandeerd blijven voor de hele regio. Het Santizbestuur kwam tot het inzicht dat investeren in een 'topklinisch ziekenhuis’ beter aansluit bij de behoefte van de Achterhoeker en (of bovenal) bij de beoogde marktpositie, al gaat het ten koste van 'dichtbij en persoonlijk’.
Hoge bomen versus stevige wortels. Dezelfde clash tref je aan je binnen de economie: het model van oneindige groei versus de economie van het genoeg. Groeien is noodzakelijk en stilstand is achteruitgang volgens de (nu nog) regerende economische principes. Het probleem lijkt dat zorgverzekeraars en bestuurders veelal in het eerste neoliberale klasje zitten. Het tweede model krijgt gelukkig ook steeds meer draagvlak in de samenleving. Dit geluid wordt nog eens versterkt door de coronacrisis: de nadelen van marktwerking, schaalvergroting en globalisering versus een herwaardering van lokale gemeenschappen, vitale beroepen, duurzaam beleid en kleinschaligheid.
De plattelander begrijpt dat oneindige groei en ambitie tegennatuurlijk is. Groei is nooit oneindig. Een periode van rust en onderhoud zonder groei is noodzakelijk om de bodem voor te bereiden op een nieuwe oogst. Rust is wat nodig lijkt: terug naar de basis van een jarenlange samenwerking. Rust in deze zeer ingrijpende periode voor zorgmedewerkers in coronatijd. Stilstand is geen achteruitgang. Deze waarden hadden overeind kunnen blijven in de fusie-organisatie, maar de Achterhoekse aard ontbrak in de (nu al te hoge) boomtop.
Wortels snoeien om een boom nóg hoger te laten groeien is geen goed idee, dat voelt iedere Achterhoeker op zijn klompen aan. Nu de bestuurders nog.
Marjan Hengeveld
Oud-Achterhoeker, voormalig verpleegkundige en locatie- en thuiszorgmanager en mede-oprichter van de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie