Samenwerken verplicht
Samen sta je sterk. Als je onze overheid en onze scholen moet geloven tenminste. Projecten waarin wordt samengewerkt tussen verschillende partijen krijgen sneller subsidie en op school worden we aangemoedigd met elkaar werkstukken te maken of onderzoek te doen. Maar werkt samenwerken in de praktijk wel?
Ik weet niet hoe samenwerken u vergaat, beste lezer, maar als ik eerlijk ben, ervaar ik projecten waarin ik moet samenwerken (vanaf de basisschool tot aan het werkende leven) negen van de tien keer als iets frustrerends. In de praktijk geldt vaak: laat mij dit deel maar doen, dan doe jij dat deel. Is dat samenwerken? Of is dat gewoon het werk verdelen? Samenwerken als latrelatie: working apart together.
Als dat samenwerken dus in de praktijk vrijwel nooit werkt, waarom doen we het dan? Om tal van redenen natuurlijk. We leven met elkaar samen in een democratie, dus dan is het handig en prettig dat we in plaats van als individualistische losse eilandjes ons een beetje in elkaar verdiepen en naar elkaar omkijken. Dat werkt ook vaak relativerend: de kijk van een ander kan je eigen blikveld verbreden en je doen beseffen dat jouw waarheid misschien niet 'de' waarheid is. Ook uit efficiency-oogpunt is het logisch om samen te werken: door krachten te bundelen, hoef je niet allemaal zelf het wiel opnieuw uit te vinden en kun je zaken stroomlijnen. Dat scheelt een bult energie, een pens werk, en een hoop geld (althans, dat is de gedachte).
Hoe kunnen we dan zorgen dat samenwerken werkt en niet uitmondt in een moetje, waar je eigenlijk liever voor bedankt? Ik denk als beide partijen een duidelijk probleem of een doel delen. Dit klinkt als een open deur, maar als ik terugkijk naar onsuccesvolle samenwerkingen was het doel vaak het samenwerken op zich. 'Doel van deze opdracht is dat je leert samenwerken.' 'Verbindingen tussen verschillende werkvelden en doelgroepen wordt in het project aangemoedigd.' 'Grensoverschrijdende samenwerking is van groot belang.'
Als je blijk hebt gegeven van samenwerken, is het doel behaald: je krijg je punten, je krijgt je subsidie. Maar welke gemeenschappelijke winst is er nou precies behaald door de samenwerking, behalve iets instrumenteels als een cijfer of geld? Volgens mij hebben we een grotere stip op de horizon nodig waar partners beide achter staan en waar ze beide voor willen gaan.
Dat betekent natuurlijk ook dat partners aan elkaar gewaagd moeten zijn: brengen ze het beste in elkaar naar boven? Of is het een ongelijkwaardige relatie, waarbij vooral één partij de ander nodig heeft? Ik gebruik met opzet termen uit de context van een liefdesrelatie, want als íets als samenwerken kan worden gezien, is het dat wel.
Nu is denk ik de centrale vraag in beide gevallen: willen wij in ons leven vooral naast elkaar ons eigen ding kunnen doen (living apart together), of willen we gezamenlijk aan iets werken dat groter is dan onszelf?