Meer doen met unieke aardkundige waarden van Winterswijk
Rapport beschrijft waarde en mogelijkheden van de geologische en landschappelijke waarden
Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK – Iedereen kent de Steengroeve, waar oude geologische lagen goed zichtbaar zijn. De meeste Winterswijkers zullen ook de Vlijt kennen, de groeve waar geologische klei wordt afgegraven, waarna er bakstenen van gemaakt worden. Maar er zijn ook vele plekken in het Winterswijkse landschap, die minder opvallend zijn maar waar ook sporen uit het verre verleden zichtbaar zijn. In sloten in Kotten is bijvoorbeeld opvallend roodbruin gekleurde grond zichtbaar. Dit bontzandsteen behoort tot de oudste geologische laag die in Winterswijk zichtbaar is. Om meer aandacht te vragen voor deze zogenaamde aardkundige waarden heeft de Nederlandse Geologische Vereniging een rapport laten opstellen. Daarin worden al deze waarden beschreven en wordt aangegeven hoe ze beter zichtbaar gemaakt kunnen worden voor de passant.
Geologische bijzonderheden landschap worden vaak niet gezien
Het rapport is opgesteld door Nico Willemse van RAAP, een onderzoeks- en adviesbureau voor archeologische monumentenzorg en cultuurhistorie. Het rapport is gefinancierd door de stichting Waardevol Cultuurlandschap (WCL) Winterswijk. Aanleiding voor het opstellen van het rapport was de vraag hoe de geologische en landschappelijke bijzonderheden, "de fysisch-aardrijkskundige identiteit van het Winterswijkse landschap", beter gebruikt kunnen worden in het toeristisch-recreatieve aanbod. Er is veel aandacht voor natuur en landschap en cultuurhistorie. Er zijn veel fiets- en wandelroutes en er worden excursies en rondleidingen verzorgd. Maar daarbij wordt te weinig over de aardkundige waarden verteld, zegt Willemse. Daar wordt aan voorbijgegaan, terwijl ze vaak aan de routes liggen. Willemse doet aanbevelingen om dit te veranderen. Die werden besproken tijdens de algemene bestuursvergadering van WCL op maandag 19 november.
'Voor de kleinere elementen zijn eigendoms- grenzen belangrijk'
Zichtbaar maken vergroot draagvlak voor behoud en versterking
Het 'zichtbaar' maken van de aardkundige waarden zal er ook aan bijdragen dat het draagvlak voor behoud en versterking ervan groter wordt. Dat kan het beste door ze in het landschap meer op de voorgrond te plaatsen. Dat kan door het 'slim' plaatsen van informatieborden bij de waardevolle elementen zelf, maar vooral ook door er vanaf andere wegen naar toe te verwijzen. Daarvoor kan het beste een specifieke markering worden ontwikkeld. Een deel van de aardkundige waarden, zoals de hoge essen en de essengordels en de hoogteverschillen ontstaan in de derde ijstijd, zoals in het Grote Goor, zijn al goed te zien, maar nergens staat een informatiebord met enige uitleg. Diverse geologische ontsluitingen zoals in beekbeddingen zijn echter niet meteen zichtbaar. Deze zouden ontsloten kunnen worden. Willemse noemt ook het belang van educatieve projecten voor scholen.
Doorkijkjes herstellen om waardevol landschap beter te kunnen bekijken
Op de plaatsen waar aardkundige waarden en cultuurhistorische bijzonderheden goed zichtbaar zijn, moet er wel voor gezorgd worden dat dit zo blijft. Dat betekent dat de landschappelijke karakteristieken in stand moeten worden gehouden. De aanplant van een groot bos, daar waar door openheid aardkundige waarden goed zichtbaar zijn, is dan niet zo verstandig. Willemse pleit ervoor hier en daar weer doorkijkjes te herstellen om het zicht op de bijzondere waarden te vergroten. Aandacht voor aardkundige waarden betekent dus ook aandacht voor de kwaliteit van het landschap. Voor de kleinere elementen zijn eigendomsgrenzen belangrijk. Als het element van verschillende eigenaren is, is de kans groter dat het aangetast wordt. Daarom stelt Willemse voor landschappelijke grenzen van kleinere objecten samen te laten vallen met eigendomsgrenzen.
Betrokkenheid koesteren en stimuleren
Om dit allemaal te kunnen doen is de betrokkenheid van bewoners, bestuurders en gebruikers belangrijk. "Winterswijk is in de gelukkige positie dat er een zekere mate van consensus bestaat over de bijzondere kwaliteit van het landschap", zegt Willemse, "Het is zaak deze betrokkenheid te koesteren en verder te stimuleren." Belangrijk daarbij is wel om te weten waar je het precies over hebt. Daarom stelt Willemse voor alle aardkundige waarden nog eens goed te onderzoeken en de bedreigingen goed in kaart te brengen.
Willemse schetst in zijn rapport een beeld alsof er bijna niets met de aardkundige waarden wordt gedaan. De werkelijkheid is anders. Zo heeft de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) samen met geoloog Maarten van de Bosch twee fietsroutes ontwikkeld die veel van de aardkundige waarden onderweg zichtbaar maken. De routes zijn nog steeds verkrijgbaar bij de VVV. Ook in andere fiets- en wandelroutes is er aandacht voor. Daarnaast wordt er gewerkt aan een bezoekerscentrum bij de Steengroeve, waar ongetwijfeld veel aandacht zal zijn voor de aardkundige waarden. Maar meer en beter kan altijd.