Houtkachels onder vuur
Rol voor de overheid of samen oplossen?
WINTERSWIJK - Centrale verwarming op olie of gas, dat was in de jaren vijftig het ultieme comfort. Maar met het verdwijnen van de kolenkachel, verdwenen ook de behaaglijkheid en knusheid van een levendige warmtebron. Even kon men als overgang van kolen naar gas nog genieten van het 'ruisen' van de gaskachel, maar toen de centrale verwarming gemeengoed werd, vluchtte men 'voor de gezelligheid' naar een knetterend open haardvuur. Houtkachels zowel binnen als buiten worden steeds meer populair, maar wordt de samenleving niet teveel belast door de gevolgen: overlast, verminderde leefbaarheid, luchtverontreiniging en gezondheidsproblemen?
Door onze verslaggever
Milieu Centraal is een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie over energie en milieu en verzorgt onder andere de cursus 'energiecoach'. De organisatie baseert de kennis op wetenschappelijke gegevens. Een team van onderzoekers speurt voortdurend wetenschappelijke publicaties af en vertaalt deze informatie in een gedegen advies aan consumenten.
Volgens Mariken Stolk, senior communicatieadviseur bij Milieu Centraal, zijn open haarden en gewone houtkachels absoluut een afrader. "Wegens laag rendement en de gezondheidsrisico's zijn deze kachels ongeschikt om het huis te verwarmen. Er wordt door deze kachels veel fijnstof geproduceerd en dat is schadelijk voor jezelf en je naaste omgeving. Zeker voor mensen die al last hebben van de luchtwegen is het klachten verhogend. Uit zeer recent onderzoek is gebleken dat de grootste risico's binnen een straal van 10 meter bestaan. Verschillende suggesties en tips bij het stoken worden door Milieu Centraal gegeven op hun website, maar toch is er enige terughoudendheid bij de verspreiding van die adviezen. "Bij de mensen zou het idee kunnen ontstaan, dat het bij de toepassing van die adviezen wel in orde zou zijn, en dat is niet het geval", volgens Stolk.
Een stookverbod verwacht ze op korte termijn nog niet, wel meer regelgeving.
Pelletkachel
Wat ingewikkelder ligt het bij de pelletkachel. Bij deze kachel zijn 'pelletkorrels' de brandstof (niet te verwarren met 'pallets', houten vlonders). Pellets bestaan uit samengeperst resthout. De efficiëntie is veel hoger, de kachel is schoner en produceert veel minder fijnstof. Een goed alternatief voor wat sfeer en tegelijkertijd warmte in de kamer. Toch wijst Stolk erop, dat Milieu Centraal niet de voorkeur geeft aan de pelletkachel als hoofdverwarming: "Er zijn betere duurzame alternatieven, zoals de warmtepomp, en er zou toch veel meer fijnstof vrijkomen wanneer er elke avond gestookt wordt. Als Nederland massaal op de pelletkachel overstapt, is er ook te weinig duurzaam hout beschikbaar, dat beschikt over een keurmerk."
Fijnstof als sluipmoordenaar
Samir Cheragwandi was 29 jaar longarts in Streekziekenhuis Koningin Beatrix. Cheragwandi: "Naar schatting negentig procent van de patiënten van een longarts zijn gerelateerd aan rook. Zelf roken, meeroken of rook uit schoorstenen en het verkeer. Bij fijnstof praten we over partikels van 0-10 micrometer; uitgedrukt in PM (Particulate Matter). Boven de 10PM vormen het neusslijmvlies en de neusharen een natuurlijke barrière, maar vooral de fijnstof tussen 1-2,5 PM is bedreigend voor de gezondheid en die passeert moeiteloos het reukorgaan. De fijnstof belandt in het longblaasje en veroorzaakt daar een ontsteking, waardoor het zuurstoftransport naar de bloedbaan wordt belemmerd. Longziektes kunnen ontstaan of worden versterkt. De fijnstof kan ook in de bloedbaan terechtkomen en op termijn een hartinfarct veroorzaken."
Dat bewezen is, dat de levensduur verkort wordt, leidt vaak tot het ophalen van de schouders. 'Dan leef ik maar een half jaartje korter' is een veelgehoorde opmerking. Cheragwandi vindt de kwaliteit van leven veel belangrijker: "Niemand wil de laatste jaren van zijn leven doorbrengen met een zuurstofslangetje in de neus en gekluisterd aan zijn stoel." Hij ondersteunt dan ook van harte de campagne van het Longfonds, dat wil dat de gemeenten een actieve rol spelen in het geven van voorlichting over de gezondheidsrisico's van houtrook.
Politiek traject
Wel begrijpelijk dat veel mensen niet staan te springen op ingrijpen van de overheid. De houtkachel is gezellig, zorgt voor sfeer, en geeft directe warmte af. Ubel Zuiderveld, gemeenteraadslid voor de PvdA in Winterswijk, heeft in de gemeenteraad de discussie over stoken met hout aangezwengeld. Een moedig besluit vlak voor de verkiezingen; dat beseft hij zelf ook. "Maar ik zit niet in de raad om de mensen naar de mond te praten", is zijn opvatting. "Er is sprake van een lokaal leefbaarheidsprobleem. Met een paar stokers in de buurt wordt je de frisse lucht ontzegd. Vroeger speelde het alleen in de herfst en de winter, maar moet je eens kijken wat er in de tuincentra allemaal te koop is aan buitenkachels, houtkachels, allesbranders en vuurkorven! De warmte verdwijnt voor negentig procent uit de schoorsteen of rechtstreeks in de buitenlucht, en de rook gaat naar de buren."
Geen adequate regelgeving
Aanvankelijk stond Zuiderveld op het standpunt, dat er een betere normering moet komen, maar nu is hij voorstander van een totaal verbod. "In het Bouwbesluit, de leidende richtlijn, is te lezen: je mag stoken als je geen overlast veroorzaakt. Maar als je geen normen vaststelt, kan de ambtenaar geen overlast constateren, al staat de kamer vol rook. Een stookverbod is gemakkelijk te controleren en er is geen 'stookpolitie' nodig, die alleen optreedt als er klachten binnenkomen. De drempel om te klagen ligt hoog. Grenzen stellen en handhaven door de overheid wordt vaak als 'betutteling' afgedaan, maar je geeft mensen het recht op frisse lucht terug en dat is toch ook wat waard. De ene helft van Nederland rookt de andere helft uit. Onderling oplossen werkt in enkele gevallen, maar over het algemeen staan de partijen lijnrecht tegenover elkaar." Dat is te merken aan de reacties op de social media nadat hij een artikel had gepubliceerd in het NRC. Ubel gaat ook een rol spelen in de organisatie van het recent opgerichte 'Luchtfonds'. De website gaat binnenkort ook de lucht in.
'Vuurtje aanwakkeren'
Zuiderveld: "Ik besef, dat er op dit moment te weinig draagvlak is en dat het weinig zinvol is direct op een verbod aan te sturen. Dat kan nog wel twaalf jaar duren. Wat je wel kunt doen is een gemeentelijk ontmoedigingsbeleid. Met een buurt in gesprek gaan, publicatieborden plaatsen. Of het instellen van een gemeentelijk meldpunt, want klachten moet je uitlokken, omdat mensen geen ruzie met de buren willen hebben; er zijn allerlei creatieve mogelijkheden. Op den duur werken naar een verbod met – misschien – ontheffingen met voorwaarden voor speciale gelegenheden of periodes en gebieden. Paasvuren en barbecues zouden daaronder kunnen vallen."
De andere kant of dezelfde kant?
De reactie van Vincent Spiegelenberg, eigenaar van 'Het Kacheltje' in Vorden is verrassend. Hij trekt geen rookgordijn op over de feiten, maar is het in grote lijnen met de kritieken eens. Vooral als het gaat over de overlast. "Er gaat heel veel verkeerd en daar is veel winst uit te behalen. Soms gaat het al verkeerd bij de aanschaf, bij de houtkachel of de houtkeuze." Vooral het stookgedrag en het gebruiken van vochtig hout heeft zijn aandacht. "Als de stoker doorgaat op de foute manier, komt er een stookverbod en daar zit ik natuurlijk niet op te wachten."
Hij speelt met het idee om 'stookavonden' te organiseren samen met de houtleverancier en de schoorsteenveger, die ook belang hebben bij een juist stookgedrag. De pelletkachel wordt steeds meer verkocht. Spiegelenberg: "Een fantastisch product als bijverwarming met een hoog rendement, dat nog doorontwikkeld kan worden naar vrijwel geen fijnstofproductie. Er is al veel bereikt met filters, maar het kan in de toekomst wellicht nog beter." Spiegelenberg zoekt duidelijk de dialoog in een verhelderend gesprek.
MilieuCentraal.nl
Houtrookvrij.nl
Longfonds.nl
Luchtfonds.nl
