Vanaf een bankje
Aan de Leemkampweg
Door Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK - Leem heeft een opvallende rol gespeeld in de geschiedenis van het Winterswijkse landschap. Keileem werd als onderdeel van het landijs in de derde ijstijd naar Nederland gestuwd. Het zorgde onder andere voor opvallend reliëf in het Montferland, maar ook bij Vragender. Ook de bescheidener hoogteverschillen in Winterswijk zijn er deels door veroorzaakt. Het schiet me weer door het hoofd als ik op het bankje aan de Leemkampweg zit, aan de oostkant van het dorp.
In Meddo is er ook nog een Leemkuilweg, die aan het leem herinnert. De vaak dikke lagen in de ondergrond van het buitengebied maakten het lastig om er weilanden en akkers op aan te leggen. Leemlagen laten water moeilijk door, waardoor daar water stagneerde. De plekken met veel leem waren dan ook niet de beste gronden voor de boer. Voor bos en bloemrijke schraallanden waren ze daarentegen wel heel geschikt. Ook de keileem in de ondergrond is een van de oorzaken dat het Winterswijkse landschap er nog steeds relatief fraai uitziet, zoals afgelopen vrijdag op de landelijke televisie in het programma Vroege Vogels werd getoond.
Leem werd soms afgegraven om er stenen van te bakken. In deze rubriek zat ik al eens bij een steenoven in 't Woold. Nu zie ik in de verte recht voor me een klein natuurgebied liggen dat Laag Tiggeloven heet. Of is het Ticheloven met ch? Je komt allebei op meerdere plekken tegen. Het afgraven van leem en andere kleien wordt aftiggelen genoemd. Tiggeloven en tiggelkuil zullen dan ook wel de juiste aanduidingen zijn. In dat bosje voor me, dat in bezit is van het Geldersch landschap, ligt zo'n afgegraven leemkuil. Na de leemwinning is het volgelopen met water.
Dat plasje zie je vanaf de zandweg die er langs loopt niet meer liggen. Er omheen heeft zich een bosje gevormd. Ik neem aan dat het plasje al aardig aan het verlanden is. Hoever dat proces is weet ik niet, want ik heb er voor het laatst zo'n 20 jaar geleden rond gekeken. Dat was in de tijd dat het gehele Waardevolle Cultuurlandschap (WCL) Winterswijk in vijf jaar werd geïnventariseerd op vogels, reptielen en amfibieën, dagvlinders, libellen en flora en vegetatie. Dat was een enorme klus, waardoor ook ik op plekken kwam waar ik nog nooit was geweest. Heel veel bijzondere planten trof ik in dat Laag Tiggeloven niet aan. Maar het dichte bosje zal ongetwijfeld interessant zijn voor allerlei vogels. En het water is aantrekkelijk voor kikkers en salamanders. Een waardevol natuurelement is het in ieder geval.
Achter me ligt boerderij Lemkamp, wat betekent dat ik niet ver van de dorpsrand ben. Waarom de "e" hier uit is weggevallen, moet ik nog eens uitzoeken. Of had die Leemkampweg Lemkampweg moeten heten. In de jaren zeventig stond boerderij Lemkamp in de zomer altijd in de activiteitenkalender van de VVV naast het beklimmen van de toren van de Jacobskerk. Je kon er een oude boerderijkeuken met een bijzondere vloer bekijken. Het is er nooit van gekomen dat te doen. In diezelfde WCL-tijd leerde ik wel Wander Kammeijer kennen, een van de bewoners. Hij zette zich met hart en ziel in voor ruiters en koetsjes, maar overleed onverwachts. Zijn familie heeft het Lemkamp aan het Geldersch Landschap overgedragen, dat hier in de buurt aardig wat bezittingen heeft. Het landgoed Gossink is immers ook niet erg ver weg.
Op de weilanden liggen zowaar van die rechthoekige hooibalen. Die zie ik tegenwoordig niet vaak meer. Of het gemaaide gras is meteen weg om ingekuild te worden, of er liggen van die enorme cirkelvormige balen met wit plastic erom heen. Rechts voor me ligt een van de langere zandwegen van Winterswijk, de Lageweg. Die loopt vanaf de Steengroeveweg naar de Rotweg door het Vosseveld. Dat had ik nog niets een verteld, maar ook dit is weer een bankje waar vanaf vele verhalen te vertellen zijn.
