Achterhoekse poëzie in nationale poëzieweek
Volgend jaar een Achterhoeks poëzieweek-geschenk?
Door Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK – In de laatste week van januari staat sinds enkele jaren overal de poëzie centraal, althans dat hopen de organisatoren van de nationale poëzieweek. Niet alleen worden er dan overal poëziebijeenkomsten georganiseerd, maar worden er ook tijdens vergaderingen gedichten voorgelezen. Bovendien krijgt iedereen bij aankoop van 12,50 aan poëzie een gratis poëziebundel met tien gedichten. Dit jaar zijn die door Peter Verhelst geschreven. Misschien is het een idee om bij die aankoop ook eens aan een dichter uit Winterswijk te denken.
Natuurlijk kan dan een poëziebundel uitgezocht worden van Gerrit Komrij of Piet Gerbrandy, die ook landelijk bekend zijn. Maar waarom niet een keer iets uitzoeken van een plaatsgenoot die in de streektaal schrijft of heeft geschreven. Enkele namen zullen dan al snel in het hoofd opkomen. Bijvoorbeeld die van Henk Krosenbrink of G.J. Meinen. Maar misschien ook van B. Stegeman, die vooral herinnerd wordt omdat hij zich in de geschiedenis van Winterswijk heeft verdiept. Dat leidde tot zijn bekendste werk Het oude Kerspel Winterswijk. Hij dichtte echter ook. Tweedehands zijn nog steeds zijn 'n Trummelken vol Achterhookse Möpkes verkrijgbaar. Het verscheen in 1944 en is gevarieerd. Stegeman dichtte graag over de plekjes die hem dierbaar waren, zoals over de kerktoren, de natuur en de watermolen bij Den Helder, maar hij hield ook wel van een mooie anekdote.
In een heel lang gedicht gaat Stegeman 'Met ne riemende penne deur onzen mooien Achterhook'. Uiteraard komt hij daarbij in Winterswijk:
"Wat zeg ik?...... Mien Wenters, a'k denke an di'j,
Dan he'k te bescheiden nog e-sprokk'ne;
Bust doew 't neet, dat Zutfen naor 't inwonnertal
Al bedenk'lek noar de krone hef e-stokk'ne?
Hoo 's 't'mögg'lek, zo'j zeggen, veur zestig jaor nog
Maor 'n plaesken, da'j kwelke heurn neumen.
En nóó, nao de heufdstad, fenaol bovvenan!
Wat starv'link, den dat dörfden dreumen!
Gien land is, as 't diene, zoo grondig verkend
En in kranten en beuke beschrevv'ne;
Dien juweeltjes van echte Natuur bovvenal,
Dee gelukkig e-spoard bunt e-blevv'ne."
En zo dicht Stegeman nog enkele strofen enthousiast door over Wenters. Wie kennis wil maken met allerlei dialectschrijvers uit de Achterhoek en Liemers kan terecht bij de drie bloemlezingen 'Met eigen woorden' die Henk Krosenbrink samenstelde. Daarin zijn zowel verhalen als gedichten opgenomen. Het eerste deel gaat over de periode 1600 tot 1900 en het tweede deel over de periode 1900 tot 1950. Het laatste deel over de periode 1950 tot 2000 verscheen eind vorig jaar bij uitgeverij Fagus. Daarin zijn vijftien schrijvers uit Winterswijk opgenomen. Van G.J. Graaskamp (pseudoniem Jan Aessink), Truida Wansink-Lammers, Jo ter Linde-Duenk, Jannie Konings-Nijweide, Willem Wilterdink (beter bekend als Hulzer Willem), Henk Krosenbrink, Riek Krosenbrink-Naves (pseudoniem Rina) en Minus Jentink zijn gedichten opgenomen. Bijvoorbeeld dit gedicht van Riek-Krosenbrink-Naves over de grens.
"D'n 'scheed'
Grenze op ne landkaart
krom en recht.
Dizze kante, gundse kante
Van d'n scheed.
Stief en strak steed d'n 'paol'.
Dén gif an:
wieter neet.
Leu daor an de grenze
wilt gin 'scheed'.
Wilt tesammen röstig laeven,
Wilt gin 'paol'.
Hebt maor één verlangen,
enen wens:
vrae veur allemaol.
Vrae veur eure kind're
in de wald.
Deur geweld könt dee neet laeven,
komt in nood.
Völle grenzen maakt joo
de kans op
onvrae groot."
Een gedicht met een boodschap. Dat geldt misschien ook wel voor Letters van Jo ter Linde-Duenk, die aanvankelijk dichtte als Johanna van Hameland. Zij is geboren in Aalten in 1921 en verhuisde in 1959 naar Winterswijk. Ze was daar een trouw bezoeker van de ledenvergaderingen van de PvdA, want ze had een rood hart. Tot aan haar dood in 2010 las ze gedichten voor op Radio Slingeland. Die liet ze ook opnemen, zodat ze bij haar eigen uitvaart nog een laatste gedicht kon voorlezen.
"Op de lienen
spölt de letters
komma's en punten
an-ene ri-jd
as krallen
an 'langen draod,
spraekt, fluustert
van good en kwaod.
Letters,
zichtboar middel
van menselek verkeer,
eschrevvene en edrukt
alles belovvend
nikszeggend,
tekort schetend
in eure bedoelinge.
Letters,
op steen, holt of papier,
vroagtekens."
Het mooiste is om deze gedichten hardop voor te lezen. Ook aardig: volgend jaar een poëzieweekgeschenk met tien gedichten van Achterhoekse dialectschrijvers.
Het derde deel van 'Met eigen woorden is uitgegeven door Fagus uit IJzerlo en kost 25 euro. Het is verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks te bestellen bij de uitgeverij.
Clubs krijgen goedkope lening voor energiebesparende maatregelen
WINTERSWIJK - Stichtingen, scholen en sportverenigingen kunnen tegen een lage rente energiebesparende maatregelen treffen. Dat heeft het college van burgemeester en wethouders deze week besloten.
De gemeente Winterswijk wil in 2030 energieneutraal zijn. Dat betekent dat alle gebruikte energie binnen de bebouwde omgeving over twaalf jaar duurzaam moet worden opgewekt. Om deze doelstelling te halen wil het college ook non-profitorganisaties ondersteunen door een lening met een zeer aantrekkelijke rente. Wethouder Gommers: "Een vereniging die wil verduurzamen kan nu, met de goedkope lening, besparen op het energieverbruik." Verduurzamen wil iedereen wel. Veel maatschappelijke organisaties nemen nu echter geen energiebesparende maatregelen, omdat er eerst geïnvesteerd moet worden. Het financieel voordeel komt pas later. Geld om te investeren is er vaak niet. Dat is jammer, want op termijn wordt er door deze energiebesparende maatregelen wel bespaard op de energierekening en blijft er meer geld over voor andere activiteiten van de organisatie. Om (sport)verenigingen, stichtingen en scholen tegemoet te komen in het nemen van energiebesparende maatregelen, biedt de gemeente een lening aan met een zeer gunstig rentetarief. Maandelijks wordt een klein bedrag afgedragen en er wordt direct op de energierekening bespaard. Het gaat onder andere om maatregelen zoals isolatie, ledverlichting, warmtepomp en zonnepanelen. De lening is ook beschikbaar voor energiecoöperaties. Sinds vorig jaar kunnen eigenaren van bestaande woningen al eenzelfde soort lening aanvragen. De vraag hierna was boven verwachting. In 2016 is zelfs het gereserveerde bedrag voor 2019 naar voren gehaald om aan de vraag te kunnen voldoen. De stimuleringsregeling voor non-profitorganisaties kan, net als voor woningen, worden aangevraagd bij het VerduurSaam Energieloket (www.verduursaamenergieloket.nl). De aanvragen kunnen vanaf 1 februari 2018 worden ingediend.