'Het vriendje met de mooie vingers'
Henk Lammers vertelt 'ware' verhaal over het 'eerste druksel' van Komrij
Door Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK – De opening van de Gerrit Komrijtentoonstelling afgelopen vrijdag was voor de Vereniging Het Museum, het Gerrit Komrijcollege en de Stichting Komrij Winterswijk aanleiding om een facsimile van "Dekonstruktie in vier delen", de eerste vier gedrukte gedichten van Gerrit Komrij te presenteren. Een facsimile is een replica van een handschrift of een oude druk. De vier gedichten werden in 1960 bij drukkerij Holders gedrukt door schoolvriend Henk Lammers, door de dichter "het vriendje met de mooie vingers genoemd". Vooraf aan de opening vertelde Lammers zijn verhaal over "het eerste druksel". Ook dat verhaal werd vrijdag in gedrukte vorm aan de gasten uitgereikt.
Vouwblad van een vijftienjarige
"Dag vriendje met de mooie vingers", zei Wim Scholtz, een andere jeugdvriend van Komrij, in 1993 toen Henk Lammers op bezoek kwam. Hij was verbaasd. "Er was nog nooit zoiets tegen mij gezegd. Waarom kwam dat inzicht nu pas?" Het bleek dat Scholtz Gerrit Komrij citeerde uit een hoofdstuk uit 'Mijn eerste boek', waarvoor Kees de Bakker 30 schrijvers sprak over hun debuten. Komrij zei daarin stellig dat 'Dekonstruktie in vier delen' niet als zijn debuut mocht worden beschouwd. "Mijn debuut is Maagdenburgse halve bollen en andere gedichten (1968), en niet anders. Een debuut is een boek, geen tijdschriftbijdrage, boekbijdrage, stencil, schoolschrift en ook geen vouwblad van een vijftienjarige dat 'toevallig' in mijn bezit is gebleven. Een 'afzonderlijke uitgave' is het zeker, maar geen officiële." In het gesprek met De Bakker doet Komrij alsof hij zelf de gedichten heeft gedrukt. Hij zegt wel dat hij het geleerd heeft van een jongen 'die al flink wat zetten kon'. "Ik wou hem, als zogenaamd vriend van de typografie, op de vingers kijken - omdat hij zulke mooie vingers had."
De werkelijkheid verdraaien
"Klopt het wat Gerrit beweerde", zei Henk Lammers. "Wat betreft of het een debuut is ben ik het helemaal met hem eens. Dat ik later nog iets moois in de linguïstiek of de tekstwetenschap ben geworden, klopt ook. Maar van de rest van het verhaal klopt helemaal niets." Lammers vertelde dat hij de vier gedichten voor de kerstdagen heeft gedrukt. Op de maandagmorgen om acht uur was hij voor het eerst bij drukkerij Holders. Hij had nog nooit gedrukt. En zijn vingers? "Standaardvingers", zei hij terwijl hij ze omhoog hield. "Kortom, alles wat Gerrit Komrij zei is niet waar. Daarover ben ik niet kwaad. Dat is de normaalste zaak van de wereld. Dichters verdraaien de werkelijkheid met hun woorden. Door een goed gedicht verandert er iets. Dat kan alleen als het een goed gedicht is. Daarvoor hoef je het niet eens te begrijpen. "
Verhaal moest gescheven worden
Lammers vertelde dat hij Komrij wel eens tegenkwam in Amsterdam. Hij had zich voorgenomen hem eens aan te spreken over dat verhaal over die vier gedichten. "Maar ik vergat telkens om naar de diepere betekenis hiervan te vragen." Pas in 2004 bij een diner in hotel Stad Münster haalden ze samen herinneringen op aan de periode waarin Lammers de gedichten drukte. "Hij beaamde meteen dat hij niets gezet en gedrukt had. Ik beloofde er zelf een verhaal over schrijven. Dat is nooit gebeurd. Er was ook geen enkele haast, want we zouden nog vele jaren meegaan. Totdat Gerrit in 2012 overleed. Wekenlang had ik wroeging dat ik de belofte niet was nagekomen." Het was duidelijk, het verhaal moest toch eens geschreven worden. Dat gebeurde in het voorjaar van 2017. "Daarvoor heb ik één zin van Gerrit gestolen. Wie verwoest Arcadië heeft gelezen herkent het meteen." Het boekje met Lammers verhaal 'Drukkerij Holders' is uiteraard gedrukt bij drukkerij Holders.
