Beste Naoberprijs voor Duitse lerares Sixtina Harris
Initiatiefnemer en stimulator bezoek Duitse leerlingen aan Winterswijk
Door Bernhard Harfsterkamp
WINTERSWIJK – Op woensdag 6 september werd voor de vijfde keer de beste Naoberprijs uitgereikt. Deze prijs is bedoeld voor een persoon of instelling die zich verdienstelijk heeft gemaakt om de contacten tussen inwoners van Winterswijk en Duitse buurgemeenten te verbeteren. Voor de uitreiking was een bijzondere locatie uitgezocht, de synagoge aan de Spoorstraat. Dit had een goede reden, want de prijs werd uitgereikt aan Sixtina Harris. Zij nam het initiatief om Duitse leerlingen het Winterswijk te laten zien, zoals Johanna Reiss dat heeft beschreven in De Schuilplaats. Ze was verrast dat ze de prijs kreeg en deelde de eer meteen met alle anderen, die een rol spelen bij de rondleidingen van de Duitse scholieren.
Locaties uit De Schuilplaats
Op Duitse scholen is het verplicht om aandacht te besteden aan de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. "Wat in het verleden is gebeurd meegeven, zodat de leerlingen de toekomst beter vorm kunnen geven", zo formuleerde Sixtina Harris haar doelstelling. Als lerares liet zij haar leerlingen 'Und im Fenster der Himmel' lezen, de Duitse vertaling van De Schuilplaats. Omdat de leerlingen graag de locaties uit het boek wilden zien gingen ze naar Winterswijk. Ben Westerveld, samen met Miriam Schwarz beheerder van de synagoge, was in 1997 bezig in de tuin voor het huis naast de synagoge. "Aan het begin van de Spoorstraat zag ik Duitse scholieren aankomen. Dat zag ik meteen, want Duitse fietsen zien er anders uit. Ze werden begeleid door een dame van middelbare leeftijd." Zo maakte hij voor het eerst kennis met Sixtina Harris. Hij liet ze de synagoge zien en ging ook nog met ze naar de Joodse begraafplaats. Daar kreeg hij een vraag over een graf, dat geen steen had. "Hij had geen familie", zei Westerveld. "De kinderen hebben daarna het initiatief genomen om voor een grafsteen te zorgen. Ze scheven hierover een brief aan de burgemeester van Vreden."
Het Winterswijk van Johanna Reiss
Het bleef niet bij het ene bezoek van de leerlingen. Tegenwoordig zijn er bijna elke week Duitse leerlingen in Winterswijk te vinden, die kennis maken met de locaties uit De Schuilplaats en andere plekken, zoals het monument met de namen van alle Joodse Winterswijkers, die de oorlog niet overleefden. Om de in aantal toenemende rondleidingen in goede banen te leiden werd in 2004 de Duits-Nederlandse stichting Vrienden van Kolle Kaal opgericht. Kolle Kaal betekent 'de hele gemeenschap' en was het laatste theaterstuk dat een toneelgezelschap van de Winterswijkse Joodse gemeenschap opvoerde voor de oorlog. "Sixtina deed het meeste werk", zei Westerveld. Hij noemde haar een "krachtdadige vrouw, die precies weet wat ze wil. Ze accepteert niet alles en is een beetje formeel". Dat bleek toen Westerveld haar na overleg met de gemeente met een smoesje voor de uitreiking naar Winterswijk moest lokken, want de Beste Naoberprijs moest een verrassing blijven. Westerveld verzon een informatieve bijeenkomst met de gemeenteraad, waar zij bij moest zijn. Harris noteerde het in haar agenda, maar vond later toch dat Westerveld te solistisch had gehandeld. Het had eerst met de hele stichting Kolle Kaal besproken moeten worden. Misschien kon de bijeenkomst beter uitgesteld worden.
Eigentijdse vertaling
Ook anderen roemden Sixtina Harris. "Ze heeft voor een eigentijdse Duitse vertaling van De Schuilplaats gezorgd", zei burgemeester Joris Bengevoord. Het boek is aan de 24ste druk toe. "Ze zorgt ervoor dat Johanna Reiss elk jaar vanuit Amerika overkomt om leerlingen haar oorlogsverhaal te vertellen." Bengevoord noemde het 'een aangrijpend verhaal over een voortdurend gevoel van onveiligheid, over burgermoed en menslievendheid. Het spreekt nog steeds tot de verbeelding'. De familie die in Usselo Johanna en haar zus schuil hield, is ook voor de Duitse leerlingen een voorbeeld, want burgermoed blijft nodig. Ook Wim Scholtz vond het belangrijk dat er nog steeds aandacht aan de Tweede Wereldoorlog en het verhaal van Johanna Reiss wordt besteed. "Er zijn steeds meer twijfels over de toekomstige democratie. Het is daarom goed om kinderen in een democratische traditie op te voeden. Sixtina geeft het goede voorbeeld." Scholtz had gezien hoe de Duitse leerlingen ademloos naar hun lerares luisterden. Hij vond dat ze goede opdrachten gaf. Hij noemde de opdracht om op het monument met de namen van de in de oorlog gestorven Joodse Winterswijkers de naam van iemand op te zoeken die net zo oud was als de leerling zelf geweldig goed. "Het is confronterend, maar zet de leerling meteen aan het denken."
Eigentijdse Nederlandse versie van De Schuilplaats in de maak
Begonnen als eenvoudig project
Sixtina Harris zei 'Total überrollt' te zijn. Ze vertelde dat het allemaal als een eenvoudig project was begonnen. Johanna Reiss was nog totaal onbekend in Duitsland. Dat veranderde toen het project in Nordrhein Westfalen veel aandacht kreeg. Ze benadrukte dat ze het niet alleen heeft gedaan. De rondleidingen worden tegenwoordig door anderen gedaan. Intussen was echter allang duidelijk dat zonder Sixtina Harris het hele project niet had bestaan. Zij werd door de werkgroep Duitsland uit zeven genomineerden als de Beste Naober gekozen. Binnenkort verschijnt dankzij de Stichting Kolle Kaal ook een eigentijdse Nederlandse versie van De Schuilplaats.
