De vroegste Mondriaan naar Winterswijk?

Is het werk niet van Frits, maar van zijn veel beroemdere neef Piet?

WINTERSWIJK  - Een paneel met daarop minutieus de vijvers van het Haagse bos geschilderd, gedateerd 1887 en gesigneerd met Mondriaan. ‘De grote vijvers in het Haagse bos’ is volgens kunsthandel Simonis & Buunk het allereerste kunstwerk van de hand van de wereldberoemde kunstenaar Piet Mondriaan. Een bijzondere vondst binnen het oeuvre van Mondriaan en een uniek moment voor Museum Villa Mondriaan, dat niet alleen het werk, maar ook het achterliggende kunsthistorische onderzoek vanaf dinsdag 3 augustus tentoon stelt. Villa Mondriaan is daarmee het eerste museum met het kunstwerk op zaal. En de bezoekers kunnen meedenken: is het een echte neef Piet, of toch een oom Frits?

De grote vijvers in het Haagse bos werd op de veiling nog aangeboden als een werk van Frits Mondriaan, de oom en leermeester van Piet Mondriaan. Kunsthandelaar Frank Buunk, wiens kunsthandel Simonis & Buunk het schilderij momenteel in bezit heeft, was er meteen van overtuigd dat het geen Frits, maar een Piet Mondriaan is. Niet alle experts zijn echter al overtuigd van de authenticiteit van het werk op basis van het onderzoek dat tot nu toe gedaan is. In plaats van het onderzoek naar het schilderij binnenskamers te houden tussen kunstexperts doet Villa Mondriaan iets unieks. Alle puzzelstukken voor het onderzoek worden samen met het werk gepresenteerd op zaal, zodat de bezoekers net als bij een detective of een escape room zelf op onderzoek uit kunnen gaan én kunnen stemmen of zij ook overtuigd zijn dat het een echte Mondriaan betreft. Ondertussen wordt het onderzoek voortgezet op zaal, zo gaat een handschriftdeskundige na of het monogram ‘P.M.C.’ daadwerkelijk onder de uitgeveegde verfstreep staat. Museumbezoekers treden, ongebruikelijk, in de voetsporen van de kunstexpert. Maar in plaats van op zoek te gaan naar een vooropgezet antwoord, bepalen zij dit keer zelf: is Piet de kunstenaar of is Frits de kunstenaar? 

Frits Mondriaan (1853-1932) was een navolger van de Haagse School; zijn werken zijn vaak pasteus opgezet in brede en vlotte penseelstreken. Volgens kunsthandel Simonis & Buunk doen het onderwerp en het kleurenpalet van het schilderij denken aan Frits Mondriaan, maar is de schildertrant heel anders. In een interview bij Radio 1 omschrijft Frank Buunk het als een schilderij van iemand die “nog maar net een penseel vasthoudt” en observeert hij “de hand van een jongeling die het goed probeert te doen”. 

Niet alleen de afwijkende schilderstijl, maar ook de signatuur geeft aanleiding tot een toeschrijving van het schilderij aan Piet Mondriaan. In de database met signaturen van Frits Mondriaan, die Kunsthandel Simonis & Buunk bijhoudt, ontbrak de signatuur die op het paneel werd aangetroffen. Bij het schoonmaken van het paneel is vermoedelijk het monogram ‘P.M.C.’ ontdekt, dat opnieuw in de richting wijst van Piet. Daarnaast, zo licht Buunk toe, komen de rode verf en het schoolse handschrift waarmee het werk is gesigneerd overeen met twee schilderijen van Piet die al langer in Villa Mondriaan te zien zijn: ‘Schepen in het maanlicht’ en ‘Kerk aan het water’, beide uit 1890 en in langdurig bruikleen gekregen van de Gemeente Bronckhorst.

Vanaf dinsdag 3 augustus treft de museumbezoeker ook nog twee andere nieuwe werken aan op zaal: ‘Landschap bij Montmorency’ (1930) en Oevers van de Seine (1931). Ook deze schilderijen nemen een bijzondere plaats in binnen het oeuvre van Piet Mondriaan; het zijn de laatste figuratieve kunstwerken die hij heeft gemaakt. Na 1931 werkte Mondriaan alleen nog met rechte lijnen en abstracte kleurvlakken. Villa Mondriaan nodigt iedereen uit om dit nog te ontdekken deel van zijn oeuvre op zaal te bekijken en te onderzoeken.