Joke Rebel neemt afscheid als directeur van De Esch

WINTERSWIJK - Afgelopen donderdag 30 juni nam Joke Rebel afscheid van Vrije Basisschool De Esch, waar ze sinds 2011 directeur was. Na ruim veertig jaar in het onderwijs gewerkt te hebben, gaat ze met pensioen: “Ik had het als puber op school niet zo naar mijn zin, vond het maar saai en besloot zelf mijn school te kiezen.” Die school werd de Geert Grooteschool, de bekende vrije school in Amsterdam. Haar keuze werd bepalend voor de rest van haar leven.

Door Sander Damen

“Ik vond het vrijeschool onderwijs geweldig”, vertelt Joke nog steeds enthousiast. “Ik was verbijsterd dat zoiets bestond. Zoveel warmte, zoveel aandacht... Ik hield altijd al van textiele werkvormen en op de vrijeschool kwamen daar dingen als pottenbakken en metaalbewerken bij. Ik was leer- en nieuwsgierig en in de antroposofie (de leer waarop het vrije schoolonderwijs gebaseerd is, red.) kan je blijven leren.”

Vakleerkracht handenarbeid
Joke haalde haar diploma en besloot de avondopleiding tot leraar handenarbeid aan de Gerrit Rietveld Academie te volgen. Nadat ze die afrondde werkte ze vier jaar lang als vakleerkracht handenarbeid. Ze raakte in verwachting en verhuisde naar Apeldoorn om met haar toenmalige partner te gaan samenwonen en voor haar kind(eren) te zorgen. Toen haar kinderen ouder waren, volgde Joke de Vrijeschool Pabo, ook weer in deeltijd, en werd ze leerkracht aan vrije school ‘De Vijfster’ in Apeldoorn, waar ze zich verder ontwikkelde.

Athenagroep
Omdat vrijescholen destijds allemaal door ouders opgericht werden, waren de bestuursleden ook ouders en was er veel overleg nodig. Onder invloed van de overheid professionaliseerden de scholen en kwamen er besturen en directeuren. De Vijfster sloot zich bij de Athenagroep aan en Joke werd in 2008 een baan als directeur van de vrijeschool in Doetinchem, ook een Athenaschool, aangeboden. In 2011 werd ze vervolgens gevraagd als interim directeur van De Esch.
“Wat ik aantrof was zorgelijk”, vertelt Joke. “De kleuterklas had maar twaalf kinderen en er was een grote zesde klas die afscheid nam. De financiën waren niet op orde en er was te veel personeel. Ook was het onderwijskundig niet op niveau. Eerlijk gezegd zijn er nachten geweest dat ik er van wakker heb gelegen. Ik maakte me zorgen over het voortbestaan van de school.”
Joke slaagde er in, samen met het team, benadrukt ze, het tij te keren: “Nu is alles op orde en hebben we voldoende leerlingen, werken we met onderwijsondersteuners en zijn er meer dan dertig kleuters en werken we met een wachtlijst.”

Zware jaren
De laatste twee jaren zijn wel erg zwaar geweest, vertelt Joke: “Natuurlijk door corona en nu de oorlog in Oekraïne, maar ook door het lerarentekort, wat naar verwachting ook de komende jaren voor problemen zal zorgen.” Dat personeelstekort ontstaat ook doordat de vrijescholen heel populair zijn en bijna letterlijk als paddenstoelen uit de grond schieten. Er is dan ook veel vraag naar vrijeschoolleerkrachten.”
Voor Joke is ook nog geen geschikte opvolger gevonden. De in het Winterswijks onderwijs bekende Marco König zal die taak na 1 juli op interim basis gaan vervullen. Na de zomer zal hij samen met het bestuur van Athena opnieuw op zoek gaan naar een definitieve opvolger.

Methodiek
Joke hoopt dat vrije scholen er in zullen blijven slagen naast de wettelijk verplichte taken ook vrijeschool onderwijs te blijven bieden. “De overheid komt om de twee jaar met nieuwe regels die het moeilijker maken onze methodiek, want dat is het, een methodiek, de ruimte te geven”, aldus Joke.

In tegenstelling tot wat mensen regelmatig denken, gebruikt het vrijeschoolonderwijs ook methodes die andere scholen ook gebruiken en moet de school aan dezelfde eisen voldoen als andere scholen. Het grote verschil is dat dit onderwijs vanuit een sterke visie werkt, met als uitgangspunt hoofd, hart en handen gelijkelijk ontwikkelen. Joke zal haar werk gaan missen, vertelt ze. “Vooral de jaarfeesten die zo typisch voor het vrijschool onderwijs zijn.”

Plannen
Wat zijn Joke’s plannen nu ze meer vrije tijd krijgt? “Ik plan niks”, vertelt ze. “Ik heb de laatste jaren heel veel moeten overleggen en plannen. Dat doe ik even niet meer. Ik zie wel wat er gebeurt. Ik heb een mooie tuin en ik hou van lezen en fietsen.” En wat betreft de antroposofie? “Ik heb het laatste jaar ook weer handvaardigheidsles gegeven”, zegt Joke. “En hoewel ik dat zwaar vond, vond ik het ook heel leuk om te doen. Ik ga zeker aan de slag met beeldhouwen en boetseren. Ik ben een doener en dan komt er altijd wel wat op je pad. Ik ben er trouwens wel trots op dat ik tot een selecte groep in het onderwijs behoor. Veel van mijn collega’s hebben de AOW leeftijd niet gehaald...”