‘Woorden aan kanker geven, heeft Joanne geholpen’

RATUM – Een veelzijdige en artistieke vrouw. Dat kan worden gezegd van Joanne Ellenkamp, die op 3 januari van dit jaar op 61-jarige leeftijd overleed aan kanker. Want ze maakte graag sculpturen, getuige het groot aantal beeldjes in en om de woning in de buurtschap Ratum die ze deelde met haar partner Carolien Nijhuis. Bovendien zong ze bij het Achterhoekse koor Classic WM en speelde ze als saxofoniste bij de Ratumse fanfare Crescendo. En ze heeft heel lang gedichten geschreven. Een selectie daarvan is nu postuum verschenen.

Door Bart Kraan

Ze deed er ook alles aan om een betere dichteres te worden. Voordat ze met Carolien van Rotterdam naar Ratum verhuisde, nam ze in haar voormalige woonplaats lessen bij Poetry International en bij diverse dichters. Na hun verhuizing besprak ze met andere dichters haar werk. Met de feedback die ze kreeg, ging ze aan de slag met haar gedichten. Zowel het recente als het wat oudere werk. Graag had Joanne bij leven zelf een kleine bundel uitgebracht. Maar dat was haar vanwege de ziekte die haar uiteindelijk fataal werd, niet meer gegund. Carolien nam met hulp van twee vriendinnen het stokje over, met als resultaat de bundel ‘Alsof alles zijn plaats kent’. Deze is met ingang van deze week te koop bij boekhandel Kramer. Het boekje bevat door Joanne Ellenkamp uitgekozen gedichten en foto’s van bomen in Ratum. ‘’Joanne heeft de keuze gemaakt en zelf nog de geselecteerde gedichten geprint’’, vertelt Carolien die voor het voorwoord tekende. Uiteraard gaat een aantal gedichten over kanker. ‘’Daar woorden aan te geven, hielp Joanne. Ze las veel en filosofeerde graag.’’

Een aantal in de bundel opgenomen gedichten werd voorgedragen tijdens een evenement dat op drie middagen in juni in Rotterdam werd gehouden. Tevens was daar een aantal sculpturen van de hand van Joanne te zien. Die werken heeft ze gemaakt om haar gevoelens en beelden over kanker in klei uit te drukken. ‘’Joanne heeft voor haar overlijden aan een vriend van ons, die directeur en regisseur van een theater is, gevraagd om deze expositie te organiseren. Hij, ik en paar andere mensen hebben er toen een soort hommage aan Joanne van gemaakt’’, vertelt Carolien, die foto’s van de tentoongestelde sculpturen opnam in het boekje ‘Kankerbeelden’. ‘’Ik wilde graag een boekje bij die expositie bij wijze van gidsje. Bij veel exposities kunnen bezoekers een boekje krijgen dat iets vertelt over de tentoongestelde werken. Ik vind het wel een mooi boekje geworden.’’

Dat Joanne een behoorlijk aantal van haar gedichten aan kanker heeft gewijd, is niet verwonderlijk. Want de laatste zeven jaar van haar leven werden beheerst door deze vreselijke ziekte. Ze kreeg al in 2008 borstkanker, waarvan ze uiteindelijk genas. Maar in 2015 kreeg ze pijn bij de longen. ‘’De arts dacht in eerste instantie aan een verrekte spier’’, vertelt haar partner. ‘’Maar het werd maar niet beter, zodat op een gegeven moment duidelijk was dat niet om een spier ging. Het werd erger en erger, zodanig dat ze helemaal niet meer kon bewegen.’’
Joanne ging daarop naar haar huisarts, die met drie mogelijkheden kwam: hartproblemen, een longontsteking of uitzaaiingen. Onderzoeken wezen uit dat er geen sprake was van hartproblemen of een longontsteking. ‘’Het ging om uitzaaiingen, foto’s die in het ziekenhuis van Rotterdam zijn gemaakt, gaven aan dat er vocht tussen de longbladen zat. Dat vocht bevatte tumorcellen, het ging om uitgezaaide borstkanker die niet te overwinnen was. Ze kreeg te horen dat haar levensverwachting twee en een half jaar was.’’
De wereld van Joanne Ellenkamp stortte toen in elkaar omdat het duidelijk was dat er aan heel actief leven een einde zou komen. ‘’Ze was in Rotterdam actief in de politiek, was bij antidiscriminatiebureau RADAR bestuursvoorzitter en was directeur bij zorginstelling Pameijer’’, aldus Carolien. Joanne gaf daarop aan niet meer te willen werken en nog zo veel mogelijk tijd met haar partner door te willen brengen.

Het grootste deel van die tijd hebben beide dames dus in Ratum doorgebracht. Dat was voor hen geen onbekend gebied, want ze hadden voor hun verhuizing naar de Achterhoek al een vakantiehuisje op de Kottense camping Wiltershaar. ‘’Dus we kwamen ieder jaar al hier en vonden het prachtig. We hebben het Scholtenpad gelopen, ik was echt onder de indruk’’, vertelt Carolien. Uiteindelijk viel, via hun Ipad, hun blik op een boerderij in Ratum. ‘’Deze plek kenden we al van onze wandeltochten. ‘s Avonds hebben we meteen de makelaar gebeld, want er was een gastenhuis, een schuur voor het atelier van Joanne en een woning.’’
De koop was eind 2017 beklonken, in maart 2018 volgde de verhuizing. Er werd op traditionele wijze buurt gemaakt, waarna Joanne, ondanks haar voortschrijdende ziekte, en Carolien zich volop in het Winterswijkse leven stortten. Zo werd Joanne lid van het Achterhoekse koor Classic FM waarvan ze al snel als penningmeester ging fungeren. En ze sloot zich aan bij Crescendo waar ze als saxofoniste in in het Lego-orkest ging spelen. ‘’Dat vond ze geweldig, ze heeft nog twee keer met de fanfare bij het volksfeest van Ratum gespeeld.’’
En omdat ze zo tevreden was over de zorg en aandacht die ze in het Streekziekenhuis Koningin Beatrix kreeg, werd ze in januari van 2021 secretaris van de cliëntenraad van het Winterswijkse ziekenhuis. ‘’Ze vond het ook belangrijk dat het SKB zelfstandig bleef.’’
Maar Joanne was in september al zo zwak dat ze besloot om met dit werk te stoppen. In juni was ze al opgehouden met de behandeling omdat ze nog een fijne en pijnvrije zomer wilde hebben. Ze was de laatste maanden van haar leven veel in haar atelier te vinden omdat ze nog een een aantal beelden en een servies met keramische borden, koppen en schotels voor haar partner wilde maken. ‘’Dat genoot ze echt van. Ze heeft haar laatste beeld op 31 december afgemaakt, ik heb het haar op 2 januari nog kunnen laten zien. Op 3 januari is ze overleden. Joanne zag er niet tegenop om te sterven, was niet bang voor de dood. Maar ze had nog duizend ideeën, waarvan ze het jammer vond dat ze die niet meer kon realiseren.’’
Carolien is uiteraard verdrietig dat haar partner er niet meer is, maar ze kijkt met tevredenheid terug op de tijd die beiden samen op hun boerderij in Ratum hebben doorgebracht. Vooral ook omdat Joanne in de Achterhoek zichzelf kon zijn. ‘’In Rotterdam was ze altijd druk met haar werk en moesten mensen altijd wat van haar. Hier was het ook wel druk en kwamen nog steeds veel mensen langs. Maar hier was Joanne Joanne. De mensen wilden niets van haar, ze kon zichzelf zijn.’’