Marianne Mulder-Waamelink en Peter Rutgers aan de oever van de Grolse gracht met een aantal schilderijen van Johan en Jan Waamelink. Op de achtergrond de toren van de Calixtusbasiliek, die op verschillende schilderijen van de Waamelinks te zien is, toen nog als Calixtuskerk. Foto: Mark Ebbers

Marianne Mulder-Waamelink en Peter Rutgers aan de oever van de Grolse gracht met een aantal schilderijen van Johan en Jan Waamelink. Op de achtergrond de toren van de Calixtusbasiliek, die op verschillende schilderijen van de Waamelinks te zien is, toen nog als Calixtuskerk. Foto: Mark Ebbers

Speurtocht naar vergeten Groenlose kunstschilders mondt uit in boek

Cultuur

Peter Rutgers brengt Johan en Jan Waamelink tot leven

Door Mark Ebbers

EIBERGEN/GROENLO - Twee Groenlose huis- en decoratieschilders bleken ook meer dan verdienstelijke kunstschilders te zijn, maar hun werk leek verdwenen in de tijd. Peter Rutgers (79) uit Eibergen vond dat ze meer erkenning verdienden. Hij verdiepte zich in de geschiedenis van Johan Waamelink (1896-1983) en Jan Waamelink (1925-2013), speurde hun werken op, sprak met mensen die de schilders gekend hebben en verzamelde wat hij noemt ‘ondersteunend bewijs’. Het mondde uit in een boek dat nu in de afrondende fase zit.


Johannes Bernardus (Johan) Waamelink. Foto: eigen collectie

De Waamelinks kwamen voor Rutgers dichterbij via zijn vrouw Inge Wielens. Haar moeder was Truus Waamelink, een jongere zus van Jan en de jongste dochter van Johan. Op een feest ter ere van de zestigste verjaardag van Inge, eind vorig jaar, kwam het idee op voor een boek over de oom en de grootvader van zijn vrouw.
Het was het begin van maandenlang onderzoek voor Peter: “Wat is er nog bekend en welke schilderijen zijn nog in de familie, bij neven en nichten van Inge? Welke andere mensen hebben de schilders nog gekend en zijn mogelijk in het bezit van schilderijen of weten waar werken zijn? Heel wat telefoontjes en bezoekjes volgden.”

Opa Johan bleek een vinnige man te zijn geweest, recalcitrant en emotioneel

Die maanden van speuren en praten leverden hem heel wat op: hij traceerde tientallen werken van Johan en Jan, en kreeg een idee van wat voor mensen het waren en hoe hun levens verliepen. Met name binnen zijn schoonfamilie kwamen fotoalbums en ander materiaal boven water, die met de opgehaalde herinneringen de Waamelinks tot leven wisten te brengen. “Opa Johan bleek een vinnige man te zijn geweest, recalcitrant en emotioneel. Daar werd niet omheen gepraat: op het bidprentje van hem kwamen ook zijn minder mooie kanten aan bod.”
Marianne Mulder-Waamelink uit Groenlo is de dochter van Jan en de nicht van Inge. Zij veronderstelt dat dat onrustige, dat emotionele van haar opa misschien wel voortkwam uit zijn verlangen om liever helemaal kunstschilder te zijn geweest. Liever dan het erbij doen naast het huis- en decoratieschilder zijn.

42 werken gevonden
Johan Waamelink had vanaf 1924 een schildersbedrijf aan de Beltrumsestraat in Groenlo, sinds 1933 op de plek waar nu de Albert Heijn is gevestigd. In 1920 was Johan - afkomstig uit Keijenborg - in dienst getreden als schildersknecht bij het Groenlose schildersbedrijf Wicherink, van de grootvader van de huidige Groenlose schilder Bert Wicherink.
Via vragen op social media kwam Peter nog meer zaken te weten over de schilderende vader en zoon. Via de Facebookpagina I-j bunt ‘n echten Grolsen als… wist een Marga Geerdink, dochter van de vroegere Groenlose smid Jan Geerdink, hem te vertellen dat de Waamelinks ook schilderijen maakten als betaling. Op die manier is mogelijk ook een schilderij van Johan bij de familie Gunnewijk – tegenover het voormalige schildersbedrijf van Waamelink – terechtgekomen.
Zo breidde het net zich de afgelopen maanden verder uit. Niet alleen in Groenlo, maar ook in Keijenborg, Hengelo Gelderland en Zelhem kwamen schilderijen boven water, en ook buiten de Achterhoek door heel Nederland, in Zevenaar, Ommen, Alkmaar en Breda. Van Johan bleken zelfs twee schilderijen in het buitenland terecht te zijn gekomen: één in België en één in Duitsland. De (voorlopige) eindstand is 27 werken van Johan en 15 van Jan, veelal schilderijen maar ook enkele glas-in-loodramen, allemaal in particulier bezit. Bij de schilderijen valt het op dat zij zowel op hout als op doek schilderden.


De Olde Kaste in Keijenborg. Johan Waamelink. Foto: eigen collectie

Johan was de betere kunstschilder
Door zijn onderzoek en het schrijven van zijn boek heeft Peter Rutgers vader en zoon Waamelink beter leren kennen en zich een mening gevormd over hun persoonlijkheden en hun schilderskwaliteiten. “Jan, de oom van mijn vrouw, heb ik nog wel persoonlijk gekend, maar hij had het nooit over zijn schilderijen; haar opa Johan heb ik niet meegemaakt. Door gesprekken en interviews, vooral binnen de familie van mijn vrouw, ben ik natuurlijk meer te weten gekomen, maar je moet oppassen dat je niet gaat psychologiseren.”
Hij ziet wel duidelijk verschillen tussen vader Johan en zoon Jan, in hun persoonlijkheden en in hun schilderwerk: “Johan was de jongste in het gezin waar hij opgroeide, Jan was de oudste, hij voelde eerder verantwoordelijkheid, was rustiger. Als schilder schat ik zijn vader hoger in, hij schilderde prachtige landschappen en boerderijen in Groenlo en omgeving.” Johan en Jan waren overigens niet de enige kunstschilders in de familie, ook verschillende nazaten hebben schilderijen vervaardigd of doen dat nog, ook van hen zijn enkele werken in het boek terechtgekomen.

Verdwenen situaties komen weer tot leven

De Waamelinks horen bij de cultuurgeschiedenis
Wat is volgens Peter de betekenis van zijn aanstaande boek? “Het is de eerste inventarisatie van de schilderijen van de twee. Ik weet niet of ik ze allemaal heb kunnen achterhalen, maar wel veel. Ze waren overigens allemaal titelloos, ik geef er zelf in mijn boek titels aan. Daarnaast vind ik het mooi dat er ook in Groenlo dus huis- en decoratieschilders waren die ook kunstschilders bleken. Ik denk en hoop dat mijn boek kan bijdragen aan de cultuurhistorische geschiedschrijving van Groenlo, naast bijvoorbeeld de foto’s op de site Scherp in Beeld, de informatie via de Oudheidkundige Vereniging Groenlo, de Stadsboerderij en het Stadsmuseum. De schilderijen van beide Waamelinks laten ook historisch Groenlo en omgeving zien. Verdwenen situaties komen weer ‘tot leven’, overigens niet alleen in Groenlo, ze schilderden ook andere Achterhoekse plekken.”
In het boek, dat zich in de afrondende fase bevindt, staan alle aangetroffen werken van Johan en Jan Waamelink afgedrukt, naast vele andere afbeeldingen. Rutgers wil de Waamelinks toevoegen aan een (nog) kort lijstje: “Begin twintigste eeuw kwam het meer voor dat huisschilders ook kunst schilderden. Zo kende Beltrum zijn Jan te Loeke, Zelhem zijn Frans Storm, Bredevoort zijn Gerard Wensink en Eibergen zijn Herman Abbink. Over deze schilders is al eerder geschreven en hun werk is tentoongesteld. Met mijn onderzoek en boek wordt duidelijk dat ook Groenlo zich in dat rijtje van plaatsen met vergeten huis annex kunstschilders kan voegen.”


Zicht op Groenlo. Johan Waamelink. Foto: eigen collectie

Bibliografie
Als onderwijskundige en bestuurskundige was Rutgers altijd al geïnteresseerd in antropologie en geschiedenis, in oriëntatie op het verleden. Vooral in sociale geschiedenis, in mensen. Dat leidde tot verschillende boeken: in 2013 de biografie van de Eibergse burgemeester Frans Cappetti, in 2018 een boekje over dominee-dichter Willem Sluiter en in 2021 het jubileumboek van de folkloristische dansgroep De Plaggenmeijers uit Rekken. En nu komen daar dus de Groenlose schilders Waamelink bij.


Zicht op kerk, molen en woonhuis. Jan Waamelink. Foto: eigen collectie

Oproep
Wie informatie heeft over of misschien zelfs werk heeft van Johan of Jan Waamelink, wordt van harte uitgenodigd zich te melden bij Peter Rutgers: e-mailadres e.p.rutgers@gmail.com of telefoon 0545-286991. Wellicht levert het nog relevant materiaal op voor het te verschijnen boek.

Johannes Bernardus (Johan) Waamelink. Foto: eigen collectie
Zicht op Groenlo. Johan Waamelink. Foto: eigen collectie
De Olde Kaste in Keijenborg. Johan Waamelink. Foto: eigen collectie
Zicht op kerk, molen en woonhuis. Jan Waamelink. Foto: eigen collectie

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant