De bodem van Winterswijk bestaat uit bijzondere en unieke plekken

“Weinig plekken in de wereld waar je dit kunt vinden.”

Door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK – Het tweede deel van de Erfgoedreeks heeft als titel “Winterswijk onder je voeten” gekregen. Het boekje werd op vrijdag 25 maart gepresenteerd bij het Baarhuisje op het oude kerkhof naast de Scholtenbrug. Hans Donderwinkel van de Vereniging Monumentenbelangen overhandigde het eerste exemplaar aan wethouder Henk Jan Tannemaat. Het boekje is geschreven door Nico Willemse. “Ik hoop dat er een groot publiek mee wordt bereikt, want de bodem van Winterswijk is bijzonder.”

Winterswijk aan zee
Op het omslag zijn allerlei fossielen afgebeeld, die op verschillende locaties in Winterswijk zijn gevonden. “Ik heb daarvoor gekozen”, zegt Willemse, “omdat die aanspreken.” Meer dan de oudste geologische laag, Bontzandsteen, die in Kotten aan de oppervlakte komt. Daaraan is voor de voorbijganger niet veel te zien. De fossielen zijn hier te vinden, omdat Winterswijk miljoenen jaren aan zee heeft gelegen. “Voor veel Winterswijkers zal het verrassend zijn dat het grootste deel van de bodem uit strand bestaat.” Dat strand heeft niet altijd op dezelfde plek gelegen. Winterswijk is miljoenen jaren geleden vanuit waar nu Saudi Arabië ligt langzaam naar het noorden opgeschoven. “De processen die dat veroorzaken gaan nog steeds door”, zegt Willemse. “We schuiven nog steeds op naar het noorden. Als je naar een periode van honderdduizend of één miljoen jaar kijkt, dan zijn het behoorlijke afstanden waarin de boel aan het schuiven is.” Soms gaat het relatief snel. “De Atlantische oceaan is in 25 jaar twee en halve meter breder geworden.”

Veel bijzondere fossielen
Winterswijk lag een lange periode op een plek met een tropisch en subtropisch klimaat. Willemse vergelijkt het dierenleven, waarvan fossiele restanten zijn gevonden, met dat van het Caraïbische zeegebied. “Allerlei schelpdieren, walvissen, zeehonden, haaien en zeekoeien: alles wat je verwacht in een tropisch gebeid heeft hier rond gezwommen.” Van de grootste haai die ooit heeft bestaan, de megahaai van 20 meter lang, zijn tanden gevonden. “Die zwom hier. Dat is bijzonder.” Dat er veel vindplaatsen van de fossielen zijn, komt omdat er veel klei is gewonnen voor steen- en pannenbakkerijen. “In een groeve van vier tot zes meter diep in een van die oude kleilagen ben je precies op de plek, waar je al die dierresten vindt”, zegt Willemse. Vroeger werd de klei met de schop uitgestoken. “Daarbij werden bijvoorbeeld veel walvisbotten gevonden. Soms waren dat veel botten bij elkaar.” Dat doet vermoeden dat er complete skeletten op de zeebodem terecht kwamen, die later werden gevonden. Daarvan is niet alles bewaard gebleven.

‘We leven op oude landschappen’
De bijzonderheden van de aardlagen van Winterswijk zijn al heel lang bekend. Er zijn al vondsten bekend uit de 18de eeuw. Talloze geologen, onder wie vele amateurgeologen, en liefhebbers weten dat. “Het leeft niet onder een groot publiek.” Nico Willemse hoopt dat daar met dit boekje verandering in komt. “Ik hoop dat mensen nieuwsgierig zijn naar hun eigen landschap en wat je onder je voeten vindt als je een gat in de tuin graaft. We leven op de oude landschappen, die vroeger hebben bestaan, en dat is fascinerend.” Wat er in Winterswijk nog aan oude klei- en zandlagen dichtbij of aan het oppervlak is te vinden is bijzonder. “Dat vind je bijna nergens, ook niet in Duitsland of verder naar het westen toe.” Dat er zoveel in Winterswijk is te vinden, maakt het gebied tot een geologisch unicum. “Zo’n Steengroeve, dat is zeer bijzonder. Er zijn weinig plekken in de wereld, waar je dit kunt vinden en bestuderen.”

“Winterswijk onder je voeten” is voor 12,95 euro te koop bij de plaatselijke boekhandels.