Mirjam Schwarz (l) heeft de synagoge zondag 10 oktober officieel overgedragen aan de Anne Joldersma, die van Schwarz de originele bouwtekening en het bestek uit 1888 overhandigd kreeg.  Foto Lineke Voltman
Mirjam Schwarz (l) heeft de synagoge zondag 10 oktober officieel overgedragen aan de Anne Joldersma, die van Schwarz de originele bouwtekening en het bestek uit 1888 overhandigd kreeg. Foto Lineke Voltman

Synagoge overgedragen aan Stichting Cultuurbehoud Achterhoek

Algemeen

WNTERSWIJK - “Door het steeds kleiner worden van de Joodse gemeenschap in Winterswijk, die nog maar uit tien personen bestaat, was het niet meer mogelijk het (achterstallige) onderhoud van de synagoge en het mikwe (badhuis) financieel op te brengen,” aldus Mirjam Schwarz van de Nederlandse Israëlische gemeente . Vanaf 1 januari 2021 is het gehele complex daarom overgedragen aan de Stichting Cultuurbehoud Achterhoek (SCA), opgericht door Anne Joldersma. In verband met corona heeft de officiële overdracht plaatsgevonden op zondag 10 oktober.

Door Lineke Voltman

In 2015 is de Nederlandse Israëlische gemeente in samenwerking met de Stichting Winterswijke Synagoge begonnen om een oplossing te vinden om de gebouwen voor de toekomst te behouden. Als eerste is men in gesprek geweest met de Stichting Behoud Oude Gelderse Kerken, die meerdere kerken in haar bezit heeft. Echter daarbij werd de verplichting gesteld dat de verkopende partij een aanzienlijke som geld moest meebrengen. Dat hoorde Anne Joldersma, destijds overbuurman van Schwarz, en hij vond dat een merkwaardige constructie omdat de Joodse gemeenschap al aangegeven had dat ze geen financiële middelen had. Joldersma: “Na overleg met Mirjam heb ik besloten een stichting op te richten om de synagoge over te nemen met de plicht tot renovatie in de komende jaren. Het benodigde geld breng ik zelf in, maar ik ga nog wel kijken of er mogelijkheden zijn voor subsidie, fondsenwerving en donateurs. “

Verhaal Joodse gemeente moet nog steeds verteld worden
Schwarz noemt de overdracht ‘een geschenk uit de hemel’. “Anne en ik vinden het erg belangrijk dat dit historische gebouw voor de toekomst bewaard blijft, er zijn er al teveel verdwenen of ze hebben een andere bestemming gekregen. Volgens Joldersma is deze synagoge uniek omdat het hele complex nog bestaat, zowel de synagoge als het mikwe maar ook de school, de begraafplaats en de voorzangerswoning en dat allemaal op een plek. Schwartz vult hierop aan: “Het vertelt natuurlijk ook het historische verhaal van de vooroorlogse Joodse gemeente van zo’n 350 leden in Winterswijk. Na de oorlog verkeerde de leeg geplunderde synagoge in een deplorabele staat. Dat de synagoge geheel kon worden ingericht met oud meubilair en oude inventaris kwam voor een deel doordat stukken waren bewaard gebleven en werden teruggevonden maar ook vooral door de inspanning van mevrouw Sientje van Gelder-Weiler. Sientje maakte inventarisatielijsten van wat er weg was en schreef eindeloos veel brieven. Hierdoor kwamen aanvullingen voor de inrichting uit Elburg, Zwartsluis en Oldenzaal. Haar motivatie was: ‘mijn grootvader nam in 1880 het initiatief tot de bouw van de synagoge en was bestuurslid van deze gemeente. Ik heb na terugkeer het op mij genomen dat de geplunderde kerk weer in oude luister werd hersteld.’ In 1951 is dan eindelijk de synagoge opnieuw ingewijd.”

Eerbewijs aan overledenen
“Max de Leeuw, de toenmalige voorzitter van de Nederlands Israëlische gemeenschap, zorgde in 1984 voor een grote restauratie van de synagoge door Oude Gelderse kerken en de Rijksdienst voor Monumenten;” vertelt Schwarz verder. “Middels een collecte droeg ook de gemeenschap van Winterswijk een steentje bij. Max de Leeuw zag het herstel van de synagoge als een eerbewijs aan de mensen die in de oorlogsjaren om het leven zijn gebracht. Op 15 juli 1984 werd de synagoge her-ingewijd door prinses Margriet.”

Renovatie gestart
De Stichting Cultuurbehoud Achterhoek bestaat naast Joldersma uit Freek Laar uit Varsseveld, bouwkundig adviseur en begeleider van de bouw en renovatie, en Benno Makslag uit Winterswijk, die de penningen beheert. Joldersma: “Het eerste waar we al mee begonnen zijn is de buitenkant van de synagoge, het dak wordt nagekeken en opgeknapt, de kozijnen worden vernieuwd en er wordt nieuw gevoegd. Daarna willen we de binnenkant aanpakken en het badhuis. We hebben de afspraak dat de totale renovatie maximaal drie jaar in beslag mag nemen maar we hopen ergens in 2022 klaar te zijn.”

Vrouwenbalkon 
De Stichting Winterswijkse Synagoge krijgt volgens Joldersma het beheer over de synagoge. “We hebben gezamenlijk een visie opgesteld over wat voor activiteiten kunnen plaatsvinden in de synagoge. Dan kun je denken aan lezingen, rondleidingen en exposities, waardoor het verhaal van de Joodse gemeente verteld kan blijven worden. En als men Joodse diensten wil houden dan is dat te allen tijde mogelijk. Verder zijn we aan het onderzoeken of we het vrouwenbalkon, dat vroeger groter was dan nu, weer in de oorspronkelijke grootte kunnen maken. Maar de synagoge is een monument, dus je mag niet zomaar dingen veranderen.”

Schwarz: “De Stichting Winterswijkse Synagoge is nog op zoek naar vrijwilligers die willen meehelpen bij te organiseren activiteiten. Tevens hopen we meer donateurs te krijgen. Voor 25 euro per jaar kan men al donateur worden.


www. synagogewinterswijk.nl

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant