‘Vrijheid heeft ieder mens nodig, zonder kun je niet leven’

Achttien verhalen van toen en nu

Door Lineke Voltman

WINTERSWIJK- Met het scannen van twee QR codes op zijn mobiele telefoon opende wethouder Henk Jan Tannemaat op woensdag 14 juli twee tentoonstellingen over 75 jaar vrijheid in de Museumfabriek in Winterswijk. De exposities ‘Sporen van de Vrijheid’ en ‘Kind van de Vrijheid’ zijn onderdeel van het grensoverschrijdende regioprogramma ‘Gelderland Herdenkt’.

Gerda Brethouwer, directeur van het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten, is vanaf het begin betrokken geweest bij de organisatie van het regioprogramma. “Al in 2016 heeft de provincie de regio’s in Gelderland gevraagd om plannen in te dienen voor de herdenking en viering van 75 vrijheid en vrede in 2020. Samen met Hans van Lith van Vereniging het Museum en Esther Ruesen van het Stadsmuseum Doetinchem hebben we een opzet voor een programma gemaakt voor de Achterhoek. Uiteindelijk hebben acht Achterhoekse, acht Duitse en drie Liemerse gemeenten hun medewerking toegezegd en activiteiten georganiseerd maar door de coronamaatregelen kon het helaas geen doorgang vinden.

Verhalen vertellen
De exposities, die nu te zien zijn in de Museumfabriek maar ook in andere plaatsen in de regio, zijn gerealiseerd door het Onderduikmuseum. Brethouwer: “Wij willen in ons museum met kleine verhalen de grote geschiedenis vertellen. Met kleine verhalen wordt het persoonlijk en met name als de verhalenvertellers nog leven en het zelf kunnen vertellen. De expositie bestaat uit tweemaal negen panelen met achttien verhalen en foto’s van mensen die hebben ervaren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Verhalen van toen en nu die met elkaar worden verbonden, niet alleen slachtoffers van de tweede wereldoorlog maar ook van andere oorlogen. Zo vertelt de nu dertienjarige Ghassan Aleleiwi uit Syrië zijn verhaal hoe de rubberboot, die hem en zijn familie naar een grotere boot zou brengen, omsloeg en ze in het water terecht kwamen. Uiteindelijk hebben ze zwemmend de boot bereikt en zijn ze veilig aan land gekomen in Italië. Nu wonen ze al weer vier jaar in Dinxperlo. Volgens Ghassan heeft ieder mens vrijheid nodig, zonder vrijheid kun je niet leven.”

Dichte legerkist
De Winterswijker Joseph Tetelepta beschrijft de komst naar ons land als oud KNIL militairen op de boot worden gezet om voor zes maanden naar Nederland te gaan waar ze in kampen terecht komen en uiteindelijk niet meer terug kunnen. Tetelepta zegt in zijn verhaal dat de legerkist van zijn vader jaren dicht is gebleven omdat ze toch snel zouden terugkeren….

Frits de Zwerver
Jan Slomp, zoon van Fredrik Slomp, vertelt het verhaal van zijn vader alias Frits de Zwerver, die nauw samenwerkte in de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) met Helena Kuipers-Rietberg, bekend geworden onder de naam Tante Riek.  Aan de Duitse kant deed priester Karl Leisner uit Xanten hetzelfde maar hij werd opgepakt, gemarteld en vermoord. Zijn verhaal is opgetekend door biograaf Hans-Karl Seeger. Maar er zijn nog veel meer aangrijpende verhalen, die allemaal in de bij de expositie behorende boekjes ‘Kind van de vrijheid’ en ‘Sporen van de vrijheid’ zijn opgenomen.

Gemeente nodig scholen uit
“Vorig jaar hebben we zelf een tentoonstelling gehad over 75 jaar bevrijding van Winterswijk maar in verband met corona hebben maar heel weinig mensen die kunnen bezoeken, “ zegt Sjoerd Kemeling van Vereniging het Museum. “We wisten dat deze expositie in de maak was en een paar weken geleden werden we benaderd door de gemeente met de vraag of die in de Museumfabriek geplaatst kon worden. Omdat het onderwerp zo belangrijk is vonden we dat we daar aan mee moesten werken. Daarbij gaat de gemeente alle scholen benaderen met het verzoek om de tentoonstelling met de leerlingen te bezoeken. Dus vanaf september verwachten wij een grote toeloop van kinderen. Er zijn ook speciale spelletjes zodat ze op hun eigen niveau met de tentoonstelling in aanraking kunnen komen.”

De museumfabriek is geopend op maandag, dinsdag en donderdag van 10.00 tot 16.00 uur.