Ogenschijnlijk veel voorkomende egel wordt minder algemeen. Foto: Herman Vreeman
Ogenschijnlijk veel voorkomende egel wordt minder algemeen. Foto: Herman Vreeman

Egel is nog steeds algemeen, maar gaat achteruit

Algemeen

Versnippering en vermindering kwaliteit leefgebied oorzaken

Door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK – Egels worden nog steeds vaak gezien, levend en als verkeersslachtoffer. Toch neemt het aantal al jaren geleidelijk af. De daling zette in vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw. Egels hebben net als vele soorten goede en slechte jaren, maar na jaren waarin de egelstand zich een beetje hersteld, volgt er toch telkens een daling.

Egel overal in Nederland nog te zien
Het verspreidingskaartje van de egel, te zien op de website van de Zoogdierenvereniging laat zien, dat het zoogdier met de stekels in bijna elk atlasblok in Nederland ooit is aangetroffen. Bij het inventariseren van planten en dieren wordt gebruik gemaakt van kilometerhokken. Zo’n hok is een vierkante kilometer groot. Lokaal kan daarmee de verspreiding van soorten goed in kaart worden gebracht. Om landelijk een goed beeld te krijgen wordt gebruik gemaakt van atlasblokken, die bestaan uit 25 kilometerhokken. Zo’n landelijke verspreidingskaart geeft daarom een grof beeld. Daaruit blijkt dat gebaseerd op de waarnemingen van dode en levende egels het dier nagenoeg overal in Nederland in de periode 1990 tot nu is gezien.

Gestage daling egelstand
De Egelwerkgroep van de Zoogdierenvereniging houdt sinds 1994 de egelstand bij. De grafiek van de ruim 25 jaar laat een flinke daling van het aantal egels zien. Mensen die de indruk hebben dat er minder egels in hun omgeving voorkomen hebben gelijk. Van het aantal uit 1994 is nog maar ruim 20% over. Deze daling valt maar weinig mensen op, omdat die geleidelijk is gegaan. Bovendien is de egel een soort die lastig waarneembaar is. De verkeersslachtoffers vallen meteen op, maar niet elk slachtoffer wordt gemeld via een website als Waarneming.nl, tegenwoordig een belangrijke extra bron voor het voorkomen van een soort. Voor ontmoetingen met levende egels moet je enig geluk hebben.

Meer in de bebouwde omgeving
Egels lijken tegenwoordig meer voor te komen in de bebouwde omgeving, als de tuinen groen genoeg zijn. Wie bladeren in de herfst op een hoop laat liggen kan zomaar verrast worden door een egel, die er zijn winterslaap in doet. Ook in de zomer zoeken ze de bebouwde omgeving op om voedsel te zoeken. Soms kun je ze horen. Als twee egels paren kun je ze zeker horen, want daarbij kunnen ze voor veel lawaai zorgen. Voor de Zoogdierenvereniging was 2019 het jaar van de egel. Iedereen is toen verzocht zoveel mogelijk waarnemingen van dode en levende egels door te geven. De Egelwerkgroep was tevreden over het aantal waarnemingen dat binnen kwam. Er werden ruim 16.500 waarnemingen verzameld. Het verspreidingskaartje dat hierop gebaseerd is laat wel veel witte plekken zien. Uit niet elk atlasblok zijn waarnemingen binnen gekomen.

Veel verkeersslachtoffers
Waarom gaat de egel achteruit? Dat ze onder een auto komen en platgereden worden is een belangrijke oorzaak. Daardoor sneuvelen elk jaar behoorlijke aantallen. Veel wegen, die ook nog eens intensiever worden gebruikt, betekent dat het leefgebied teveel versnipperd is geraakt. De robotmaaiers die steeds vaker voor gazons gebruikt worden zorgen eveneens voor slachtoffers, omdat egels er verrast door worden. Egels kunnen goed zwemmen, ze kunnen echter verdrinken in vijvers en poelen, waarvan de wanden te steil zijn. Het aantal natuurlijke vijanden is niet noemenswaardig toegenomen. Roofdieren als das, bunzing en boommarter en enkele roofvogels lusten wel een egel. Strenge winters verminderen het aantal, maar hoe vaak komen die nog voor? Egels houden niet van moerassen en hoogvenen, grote bossen en grootschalige landbouwgebieden. Ook het moderne agrarische cultuurlandschap lijkt minder geschikt te worden. Hier zijn minder geschikte plekken aanwezig om zich te verbergen of voor de winterslaap. Bovendien is er minder voedsel te vinden. De egel leeft van insecten, slakjes en wormen. Als ze die tegen komen, versmaden ze eieren niet. Al met al kan gezegd worden dat versnippering en verminderde kwaliteit van het leefgebied belangrijke oorzaken zijn van de achteruitgang.

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant