Omvorming van bos naar heideschraalland hervat bij Willinks Weust

Niet zomaar willekeurig bomen kappen, maar gericht op verbetering natuurwaarden

Een commentaar door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK – In het Natura2000 gebied Willinks Weust zijn de werkzaamheden hervat om de biodiversiteit in het gebied te vergroten. Meer heide en bloemrijk heideschraalland, meer zomen en mantels langs de bosranden en meer verbindingen tussen de al bestaande heide, schraallanden en soortenrijke graslanden moeten er toe leiden dat zeldzame planten en dieren zich kunnen uitbreiden. Om dit mogelijk te maken worden bomen gekapt. Deze bomenkap wordt niet door iedereen gewaardeerd.

Bomenkap roept steeds vaker weerstand op
Door tegenstanders van de natuurherstelmaatregelen in de Willink Weust, het Heksenbos en aangrenzende delen wordt gesproken van grootschalige kaalkap en vernietiging van de aanwezig natuurwaarden. Het doel van de bomenkap is juist om de natuurwaarden van het gebied te vergroten. Dat wordt bestreden. Volgens een groot deel van de groep mensen die schande spreekt van het kappen van bomen in het gebied mogen er nooit bomen gekapt worden. Overal waar tegenwoordig bomen worden gekapt worden meteen foto’s geplaatst op de sociale media en wordt er schande van gesproken. Terreinbeherende organisaties als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Geldersch Landschap kappen niet zomaar en willekeurig. Het gaat om periodieke beheermaatregelen om natuur- en landschapselementen in stand te houden. Of om inrichtingsmaatrelen om natuur te herstellen.

Traditioneel natuurbeheer
De discussie over wel of niet ingrijpen in natuurgebieden bestaat al zolang er natuurgebieden worden aangekocht om die in stand te houden. Ook Natuurmonumenten had aanvankelijk als uitgangspunt niets te doen in de aangekochte en verkregen natuurgebieden. Toen duidelijk werd dat dit er toe leidde dat heideterreinen, vennen en bloemrijke graslanden dicht groeiden werd ingezien dat gericht beheer noodzakelijk was om de natuurwaarden te behouden. Het gaat immers vaak om halfnatuurlijke natuur- en landschapselementen. Zonder periodiek ingrijpen van de mens verdwijnen die. Voordat terreinbeherende instanties die natuur gingen beheren werd dat al eeuwenlang door de landbouwers gedaan. Dat deden ze niet omdat ze natuur zo mooi vonden, maar omdat heide, bos en hakhoutwallen een functie hadden in hun bedrijfsvoering. Beheren van natuur waarbij bomen worden gekapt is een bewuste keuze. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt dit traditioneel natuurbeheer genoemd.

Of niets doen?
In dezelfde tijd was een nieuwe vorm van natuurbeheer opkomen. Daarbij was ‘niets doen’ opnieuw het uitgangspunt. Het ging daarbij om ‘nieuwe natuur’. Het bekendste voorbeeld daarvan zijn de Oostvaardersplassen, al worden daar de laatste jaren stevige discussies over wel of niet ingrijpen gevoerd. Niets doen betekent immers dat geaccepteerd wordt dat herten en andere diersoorten in winters van honger kunnen sterven. Ook in de uiterwaarden langs de grote rivieren mocht de natuur zich spontaan ontwikkelen. Het aantal soorten planten en dieren kan in deze gebieden zeer groot worden. Voorwaarde is wel dat de gebieden groot genoeg zijn en dat er ook ‘grazers’, zoals herten leven. Anders zouden ook deze nieuwe natuurgebieden dicht groeien. In Winterswijk zal niets doen niet tot toename van het aantal soorten planten en dieren leiden. De natuur wordt saaier en eenvormiger. Alleen een storm zal af en toe de variatie vergroten als er dankzij omgewaaide bomen een open plek in een bos is ontstaan.

Soorten van heide en bosranden krijgen voorrang
De Willink Weust en omgeving is niet zomaar als Natura2000-gebied aangewezen. Hier bevindt zich zoveel waardevolle natuur, dat extra bescherming goed is te onderbouwen. Dit wordt veroorzaakt door de bijzondere bodemomstandigheden. De kalk komt hier dichtbij het oppervlak, waardoor hier plantensoorten voorkomen, die nergens anders in Gelderland voorkomen. Maar er is meer dan de kalkgraslanden en heideschraallanden. Ook het Heksenbos herbergt bijzondere planten en dieren. En dan is er nog de verlaten tweede groeve, die natuurgebied is geworden met zeldzame soorten als de rugstreeppad en de oehoe. Zou je hier niets meer doen, dan verdwijnen veel natuurwaarden. De maatregelen die nu worden uitgevoerd zijn gebaseerd op een beheerplan dat voor elk Natura2000-gebied is opgesteld. Het kwam tot stand in nauw overleg met deskundigen. Ook Winterswijkse natuuronderzoekers en – kenners hebben mee gepraat over wat het beste is voor het gebied. De maatregelen die worden genomen, onder andere op het gebied van de waterhuishouding, zijn bedoeld om de omstandigheden voor de aanwezig natuur te verbeteren. Ook wordt er bewust voor gekozen natuurelementen zoals de heischraallanden en de bosranden en bijbehorende soorten meer prioriteit te geven. Dat kan alleen door de kap van bomen.

Bomenkap al jaren geleden aangekondigd
De bomenkap in de Willinks Weust komt niet onverwacht. Die staan al aangegeven in het beheerplan, waarop alle beheer- en inrichtingsmaatregelen die sinds dit voorjaar worden uitgevoerd zijn aangegeven. Hiervoor zijn vergunningen afgegeven en voor de percelen waar bos in heide en heischraalland wordt omgezet is de bestemming gewijzigd. Hiervoor is ook inspraak geweest zodat er bezwaren gemaakt konden worden. Dat gebeurde nauwelijks. Ook zijn diverse informatiebijeenkomsten over de plannen gehouden, waar iedereen een mening kon geven. De voorbereiding van de vele werkzaamheden heeft vele jaren gekost en is zorgvuldig geweest. Wie dit niet gelooft zou de vele nieuwsbrieven die de Provincie Gelderland hierover heeft verstuurd nog eens rustig na kunnen lezen. Of zich in het beheerplan kunnen verdiepen. De werkzaamheden worden begeleid door een plaatselijk ecoloog, die nauwlettend in de gaten houdt of alles volgens plan wordt uitgevoerd. Er mogen dan op enkele plekken in het ruim 50 hectare grote gebied veel bomen gekapt worden, maar ook daar zijn soorten te vinden die niet gekapt worden. Of al de maatregelen daadwerkelijk tot een toename van bijzondere planten- en dierensoorten leiden zullen we pas later met zekerheid weten. Als die verwachting er echter niet was geweest, zouden deze plannen nooit uitgevoerd worden.