T.O.E.P. verdiept met een schaterlach

Dwarsliggers in première

WINTERSWIJK/KOTTEN – Met een vloeroppervlakte van honderden vierkante meters hadden de vijftien toneelspelers van T.O.E.P. grenzeloze ruimte. Voeg daaraan toe een zomerse avond in het prachtige natuurgebied bij de Borkense Baan en de première van het openluchtschouwspel 'Dwarsliggers' kon beginnen. Een toneelstuk dat stof tot nadenken geeft voor de goede verstaander en vermaakt met grap en grol.

Door Leander Grooten

Zonder het plot te verklappen voor hen die de komende dagen richting Kotten togen, gaat het stuk over een seinwachter en zijn familie die volgens het spoorboekje werkt. Maar de trein rijdt al jaren niet meer. Op de dag dat een gezinnetje in de buurt komt kamperen, raakt de dagelijkse structuur compleet 'van de rit'.

Grenzen
Dwarsliggers, geschreven door Theo Soontiëns, benadrukt op vele manieren het thema grenzen: de fysieke Duitse grens, maar ook de strikte en behoudende opvattingen van oma Loet ('gewoon zo hou'en zoas ut was, da's ja völle better'). Maar een grens leidt ook tot verlangen, zoals bij Nans, de vrouw van de seinwachter. Het leven van Sjoks de Marskramer die van plaats naar plaats trekt, betiteld zij als 'een mooi leven'. Zelf is Nans een grens overgegaan door een kind bij de postbode te verwekken. Bastaarddochter Pork wordt dan ook steevast door oma aan de ketting gelegd, om het kwade te beteugelen. Zoals zo vaak zijn het de kinderen die als eerste de grens verkennen, en er over heen gaan. Of zoals Pork het noemt 'buiten de baan denken'.

Camper kolder
Het gestructureerde boerenleven van een spoorwegambtenaar dat 19de eeuws aandoet vindt zijn theatrale tegenstelling in het bekvechtende gezin dat besluit in het Nationaal Landschap van Winterswijk te kamperen. Echtgenote Vonne zit gevangen in het huwelijk met de saaie Harry, die meer oog heeft voor de biotoop van de bossalamander dan voor 'het wijfje' en zijn 'broedsel'. Het leidt allemaal tot een mooi stukje toneel en hilariteit.

Wassende maan
De voorstelling blinkt uit in haar woordgebruik. Hoewel de associaties met grens, spoor en natuur leiden tot soms wat flauwe woordgrappen, reikt de woordkunst verder dan dat. Zoals wanneer de zonen van de seinwachter beseffen dat ze op een dood spoor leven en besluiten te vertrekken.
In de zang van Yolanda Tangelder vormt de wassende maan een terugkerend thema: een poëtisch beeld passend bij het besef dat er licht gloort aan de horizon. Overigens is de toevoeging van muziek en zang van Willem & Yolanda betoverend en op een prachtige manier geïntegreerd op de 'toneelvloer'.
Het valt op dat het Achterhoekse dialect steeds meer vervangen wordt door Nederland, naarmate het stuk voortduurt. Alsof ook daarmee de aandacht wordt verlegd van het beschermde Achterhoek naar het wereldse.

Borkense Baan
De uitgelichte stalen spoorbaan en de ernaast gelegen kikkerpoel zijn tegengesteld en complementair tegelijk. In de karakters van seinwachter Bark en kampeerheer Harry komt dit terug. Bark vertegenwoordigt het voorspelbare van het spoorboekje, terwijl Harry op dezelfde plek neerstrijkt om de natuur te bestuderen. En daarmee verbindt Soontiëns het verleden van de spoorbaan met het heden van het Nationaal Landschap Winterswijk.
Beide karakters behouden uiteindelijk wat hen lief is en pakken hun verlies.

Moed
Elk personage besluit welke horizon zij kiest en al dan niet de stap te wagen voorbij een grens te gaan. De toeschouwer mag beslissen voor welke keuze moed nodig was.
T.O.E.P. is met dit stuk van Theo Soontiëns niet alleen vermakelijk en absurd, maar weet dankzij de natuurlijke setting een vertaalslag te maken naar menselijke verlangens en tekortkomingen.
Dwarsliggers is op 8,9 en 10 juni nog te bewonderen aan de Borkense Baan te Kotten.
Kaarten zijn aan de kassa te koop voor 17,50 euro. De voorstellingen starten om 20:30 uur.

www.toep.nl