Vanaf een bankje

Tussen twee beken

Door Bernhard Harfsterkamp

WINTERSWIJK – Vanaf elk bankje waarop ik ga zitten kijk ik tegen een landschap aan, waarop de invloed van de mens groot is geweest. Daarom wordt het een cultuurlandschap genoemd. Het is niet zo dat de mens alles bepalend is geweest. De geologie en de bodem, het klimaat en de natuur die zich er spontaan ontwikkelde, zijn in al die honderden jaren dat het landschap is ontstaan minstens zo belangrijk geweest. Daarom houd ik er niet zo van als mensen zeggen dat zij het landschap hebben gemaakt. Iets meer bescheidenheid is gepaster.

Een landschap is geen tuin. Als de 'maker' die een ander uiterlijk wil geven, kan dat. Voor ons fraaie buitengebied geldt dat niet. Maar natuurlijk hebben de mensen duidelijk hun sporen nagelaten. Dat geldt ook voor mij. Ik ben weliswaar geen landbouwer, die het land heeft bewerkt en deels heeft veranderd, ik heb wel mogen meedenken over natuurontwikkeling. Dat bedenk ik me als ik op het bankje aan de Hoeveweg zit in Meddo en uitkijk over de kaarsrechte Groenlose Slinge. Achter me loopt echter nog een beek, die er veel natuurlijker uitziet, want er zitten bochten in. Zo'n 25 jaar geleden was deze loop er niet en was ik betrokken bij het schrijven van het plan om dit mogelijk te maken.
Op dit bankje besef ik daarom dat ook ik een bescheiden bijdrage heb mogen leveren aan dat mooie landschap. Het was een gouden idee om vanaf 1992 de lokale natuurkenners en -onderzoekers een rol te geven bij alle plannen in het buitengebied. Dat gebeurde in het project Waardevol Cultuurlandschap Winterswijk, waarin de gemeente voorbeeldig samenwerkte met de plaatselijke landbouwers en natuurmensen. Dat gebeurde ook in de eindfase van de Ruilverkaveling Winterswijk-west. Bouke te Brinke was er toen de projectleider. Het eerste project dat we voor hem mochten uitdenken was de natuurontwikkeling langs de Boven-Slinge.
De opzet was eigenlijk heel simpel. Die Groenlose Slinge kronkelde ooit door het kleinschalige landschap in Meddo. Kijk maar eens op een oude kaart van 70 jaar geleden hoe anders het er uitzag. Daarna kwam een periode dat optimale omstandigheden voor de landbouw en een verbeterde afwatering de hoogste prioriteit hadden. De kronkels werden verwijderd en de beek werd een kanaal. Zo'n 25 jaar geleden werd echter ingezien dat daardoor teveel natuur was verloren gegaan. Zou er nog herstel mogelijk zijn? Het antwoord was ja. Ons plan was niet ingewikkeld. Overal in de bosjes langs de Groenlose Slinge lagen nog oude beekarmen. Water stroomde er niet meer door heen. Soms waren ze nauwelijks meer zichtbaar.
Ons plan werd uitgevoerd en daarom zit ik nu tussen twee beeklopen in. Het rechte kanaal is gebleven, maar ernaast kronkelt al weer enkele decennia een beek die op de oorspronkelijke Groenlose Slinge lijkt. Vanaf de Morskersdriehuisweg zijn al die oude beeklopen in de bosjes uitgegraven en met elkaar verbonden. Enkele kilometers verderop in het in de buurgemeente Oost Gelre gelegen landgoed Wiegerinck in het bos dat ook wel Rozenbosch wordt genoemd komt de nevenloop (watertechnici noemen het een bypass) weer uit in dat kanaal. Ja, u mag best wel van mij weten dat ik nog steeds trots ben op die nevenloop. Vooral omdat dit het eerste project was waarover ik heb mogen meedenken.
Natuur en landschap hebben er van geprofiteerd. Het bevestigd voor mij dat je een landschap kunt blijven veranderen. Soms in negatieve zin, maar daarna is er ook altijd de wil om dat weer in positieve zin te doen. Ik kan en wil niet geloven dat er mensen zijn die bewust het mooie cultuurlandschap van Winterswijk willen vernietigen. Alleen maar weilanden en akkers in Winterswijk zonder dat daartussen bossen, houtwallen en andere kleine landschapselementen zijn te zien, voor mij is het ondenkbaar. Maar misschien ben ik naïef.